گوی خبر- حجم سیلاب حوضه آبریز هیرمند، تلفات جانی و مالی حاصل از آن، یادآور سیلاب‌های دهه ۷۰ این حوضه آبریز است، بنابراین، اگر بند انحرافی کمال‌خان غالب سیلاب رودخانه مذکور را به شوره‌زار گودزره منحرف نمی‌کرد، احیای بیش نیمی از تالاب بین‌المللی هامون تا اوایل بهار دور از انتظار نبود.

پس از جاری شدن حجم زیاد سیلاب در رودخانه هیرمند، وزارت آب و انرژی طالبان مثل سنوات گذشته، با هدف رساندن آب به کشاورزان پایین‌دست بند کمال‌خان، دریچه‌های این بند را باز کرد تا اراضی کشاورزی همیشه‌تشنه بلوچ‌های ولایت نیمروز که به‌دلیل سیاست‌های مهندسی اجتماعی حکام پشتون افغانستان، حقابه شرب و کشاورزی آنها به گودزره منحرف می‌شد، بار دیگر به زراعت خود رونق دهند. حجم سیلاب رود هیرمند موجب شده است بند لشگری در نزدیکی مرز ایران توان کنترل آب را نداشته باشد و حجم آب اندکی از مبادی سد جریکه وارد خاک ایران شود.

همان‌طورکه بار‌ها هشدار داده شده، بند کمال‌خان مغایر ماده پنجم معاهده دلتا است و علی‌رغم وجود ابزار‌های متعدد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، امنیتی و حقوقی، بنا به ملاحظاتی، منافع ملی ایران تضییع شده است که درصورت عدم تغییر در دکترین سیاست خارجی در قبال افغانستان، در بر همان پاشنه خواهد چرخید.

اگر دستگاه دیپلماسی ایران طی چندسال گذشته در قبال مناقشه آبی هیرمند یک دیپلماسی پویا و نوین را پیش می‌گرفت و فریب وعده‌های طالبان و تیم تطهیر آنها را نمی‌خورد، اکنون به‌جای یک سیلاب اندک، به‌اصطلاح دشتمال، شاهد ورود سیلاب بیش از پنج میلیارد مترمکعبی یا حتی بیش از شش میلیارد مترمکعبی به خاک ایران، تالاب بین‌المللی هامون و دشت سیستان بودیم.

ساختار سامانه انحرافی بند کمال‌خان مدیریت سیلاب‌های رودخانه هیرمند را در اختیار حکام افغانستان قرار داده است. این سامانه به‌گونه‌ای طراحی شده که درصورت باز بودن تمامی دریچه‌های آن، حدود ۴۰۰ مترمکعب در ثانیه به‌سمت پایین‌دست جاری و مابقی سیلاب با هر دبی، به‌سمت سد قلعه‌افضل و گودزره جاری شود. باتوجه‌به فصلی بودن رودخانه هیرمند، تجربه سال آبی گذشته نشان داد میزان خروجی بند کمال‌خان در بازه زمانی سیلاب، حقابه ایران از رودخانه هیرمند طبق معاهده دلتا را تأمین نمی‌کند. حال پرسش اصلی این است که وزارت خارجه و نیرو برای این مسئله چه استراتژی‌ای دارند؟ چرا برای تأمین منافع ملی تاکنون مقابله به‌مثل نکردند؟ چرا از ابزار‌های موجود بهره نگرفتند؟

از طرفی سیلاب قابل‌توجه سرشاخه فراه، موجب جاری شدن سیلاب در تالاب هامون سابوری شده است. به‌رغم پیشرفت فیزیکی بالای سد بخش‌آباد در ولسوالی بالابلوک ولایت فراه، این رود نقش مهمی در کاهش گردوغبار ولایات افغانستان، منطقه سیستان و زاهدان و ایالت بلوچستان پاکستان دارد، اما بدیهی‌ترین اقدامات برای پیشگیری از تکمیل این سد ذخیره از جانب مقامات ایرانی مانند ممنوعیت صادرات سیمان، مطالعه پیامد‌های زیست‌محیطی سد بخش‌آباد و اجماع بین‌المللی با کشور‌های همسایه انجام نشده است که جای تأمل دارد. در هر صورت امنیت آبی، امنیت غذایی، امنیت زیستی، امنیت ملی، فرهنگ خطه جنوب‌شرق و عمق استراتژیک ایران در خاک افغانستان در گرو استراتژی دستگاه دیپلماسی است.