۵ اسفند ۱۴۰۳ :: ۲۳ فوریهٔ ۲۰۲۵ :: ۲۵ شعبان ۱۴۴۶
گوی خبر- سرطان دهان نوعی سرطان است که در نواحی مختلف حفره دهانی از جمله لب‌ها، زبان، لثه، سقف و کف دهان، و دیواره‌های داخلی دهان ایجاد می‌شود. این بیماری در مراحل اولیه ممکن است بدون علائم مشخص باشد، اما نشانه‌هایی مانند زخم‌های دهانی که بهبود نمی‌یابند، لکه‌های سفید یا قرمز روی مخاط دهان، درد مداوم، دشواری در جویدن و بلع، تغییر صدا، و تورم در دهان یا گلو می‌توانند از نشانه‌های هشداردهنده آن باشند. تشخیص زودهنگام از طریق معاینه‌های پزشکی و آزمایش‌های بافت‌شناسی (بیوپسی) می‌تواند شانس درمان موفقیت‌آمیز را افزایش دهد.
مهم‌ترین عوامل خطر برای سرطان دهان شامل استعمال دخانیات (سیگار و قلیان)، مصرف الکل، عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، قرار گرفتن بیش‌ازحد در معرض نور خورشید (برای سرطان لب)، تغذیه نامناسب و سابقه خانوادگی سرطان هستند. این عوامل می‌توانند باعث جهش‌های ژنتیکی و رشد غیرطبیعی سلول‌های دهانی شوند. همچنین، بهداشت نامناسب دهان و دندان و استفاده از دندان‌های مصنوعی نامناسب نیز ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهند.
برای پیشگیری از سرطان دهان، بهتر است از مصرف دخانیات و الکل خودداری شود، رژیم غذایی سالم شامل میوه‌ها و سبزیجات رعایت گردد، بهداشت دهان و دندان حفظ شود، و در صورت داشتن رفتار‌های پرخطر، واکسن HPV تزریق گردد. معاینات منظم دندان‌پزشکی نیز می‌تواند به تشخیص زودهنگام و افزایش احتمال درمان موفقیت‌آمیز کمک کند. در صورت مشاهده هرگونه تغییر غیرطبیعی در دهان که بیش از دو هفته ادامه داشته باشد، مراجعه به پزشک ضروری است.
علائم ابتدایی ابتلا به سرطان دهان
سرطان دهان در مراحل اولیه ممکن است بدون علائم مشخص باشد، اما برخی نشانه‌های اولیه می‌توانند هشداری برای مراجعه به پزشک باشند. علائم ابتدایی ابتلا به سرطان دهان شامل موارد زیر است:
۱. زخم‌های دهانی مداوم: زخم‌هایی که پس از دو هفته بهبود نمی‌یابند، به‌ویژه اگر بدون علت مشخصی ایجاد شده باشند.
۲. لکه‌های سفید یا قرمز در دهان: وجود لکه‌های غیرعادی سفید (لکوپلاکیا) یا قرمز (اریترولوپلاکیا) روی لثه، زبان، یا سایر قسمت‌های دهان.
۳. تورم یا توده در دهان، گلو یا گردن: هرگونه برآمدگی یا تورم غیرعادی که به مرور زمان بزرگ‌تر شود.
۴. درد یا بی‌حسی در دهان یا زبان: احساس درد مداوم یا بی‌حسی در دهان، فک یا زبان.
۵. مشکل در جویدن، بلع یا تکلم: سختی در حرکت زبان، جویدن غذا یا بلعیدن بدون وجود دلیل مشخص.
۶. خونریزی غیرعادی دهان: خونریزی مداوم از لثه‌ها، زبان یا سایر نقاط دهان بدون دلیل واضح.
۷. درد مداوم در گلو یا گوش: احساس درد طولانی‌مدت در گلو یا انتشار درد به گوش.
۸. تغییر در صدا یا خشونت صدا: تغییرات غیرعادی در صدا که مدت طولانی ادامه داشته باشد.
اگر هر یک از این علائم بیش از دو هفته ادامه داشت، مراجعه به پزشک یا دندان‌پزشک برای بررسی بیشتر ضروری است. تشخیص زودهنگام سرطان دهان شانس درمان موفقیت‌آمیز را افزایش می‌دهد.
خوراکی‌های مفید در پیشگیری از ابتلا به سرطان ریه
تغذیه سالم نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا به سرطان دهان دارد. مصرف خوراکی‌های سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد ضدالتهابی می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و محافظت از سلول‌های دهان در برابر آسیب‌ها و رشد سلول‌های سرطانی کمک کند. در ادامه برخی از خوراکی‌های مفید برای پیشگیری از سرطان دهان آورده شده است:
۱. میوه‌ها و سبزیجات سرشار از آنتی‌اکسیدان
مرکبات (پرتقال، لیمو، گریپ‌فروت): حاوی ویتامین C که به تقویت سیستم ایمنی و مبارزه با رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند.
توت‌ها (تمشک، زغال‌اخته، توت‌فرنگی): دارای فلاونوئید‌ها و پلی‌فنول‌ها که اثرات ضدسرطانی دارند.
کلم بروکلی، اسفناج، هویج و گوجه‌فرنگی: غنی از بتاکاروتن، لیکوپن و فولات که سلول‌های بدن را در برابر آسیب‌های سرطانی محافظت می‌کنند
۲. مواد غذایی ضدالتهاب
سیر و پیاز: دارای ترکیبات گوگردی مانند آلیسین که خاصیت ضدسرطانی دارد.
زردچوبه: حاوی کورکومین که التهاب را کاهش داده و از تکثیر سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کند.
چای سبز: دارای پلی‌فنول‌ها و کاتچین‌ها که به کاهش استرس اکسیداتیو کمک می‌کنند.
۳. پروتئین‌های سالم و چربی‌های مفید
ماهی‌های چرب (سالمون، ساردین، تن): دارای اسید‌های چرب امگا-۳ که خاصیت ضدالتهابی دارند.
آجیل و دانه‌ها (گردو، بادام، تخمه آفتابگردان، دانه چیا): غنی از ویتامین E و سلنیوم که از سلول‌های بدن محافظت می‌کنند.
روغن زیتون و روغن کنجد: دارای ترکیبات مفید برای کاهش التهاب و بهبود عملکرد سلولی.
۴. لبنیات و مواد غذایی پروبیوتیک
ماست پروبیوتیک و کفیر: به حفظ تعادل باکتری‌های مفید دهان و تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند.
۵. آب و مایعات طبیعی
نوشیدن آب کافی باعث پاکسازی دهان از باکتری‌های مضر و جلوگیری از خشکی دهان می‌شود که یکی از عوامل خطر سرطان دهان است.
نتیجه: یک رژیم غذایی غنی از میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین‌های سالم و مواد غذایی ضدالتهابی می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و کاهش خطر ابتلا به سرطان دهان کمک کند. همچنین، پرهیز از مصرف دخانیات، الکل و غذا‌های فرآوری‌شده نیز در پیشگیری از این بیماری بسیار مؤثر است.
خوراکی‌های مضر در افزایش سرعت ابتلا به سرطان دهان
برخی خوراکی‌ها و عادات غذایی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش دهند یا باعث تشدید رشد سلول‌های سرطانی شوند. این خوراکی‌ها معمولاً حاوی مواد سرطان‌زا، ترکیبات شیمیایی مضر و التهاب‌زا هستند که به مرور زمان به بافت‌های دهان آسیب می‌زنند. در ادامه برخی از مهم‌ترین خوراکی‌های مضر آورده شده است:
۱. دخانیات و الکل
سیگار، قلیان و تنباکو‌های جویدنی: حاوی ترکیبات سرطان‌زایی مانند نیتروزآمین‌ها و قیر (تار) که به‌طور مستقیم به بافت‌های دهانی آسیب می‌رسانند.
الکل: مصرف بیش از حد مشروبات الکلی می‌تواند مخاط دهان را تحریک و ضعیف کرده و جذب مواد سرطان‌زا را افزایش دهد.
۲. غذا‌های فرآوری‌شده و فست‌فود‌ها
سوسیس، کالباس، هات‌داگ و گوشت‌های دودی: دارای نیتریت و نیتروزآمین‌ها که احتمال جهش‌های سلولی سرطانی را افزایش می‌دهند.
غذا‌های سرخ‌شده (سیب‌زمینی سرخ‌شده، چیپس و مرغ سوخاری): حاوی آکریلامید که یک ترکیب سرطان‌زاست.
۳. غذا‌های پرنمک و ترشیجات صنعتی
ترشی‌ها و غذا‌های شور: اسیدیته بالای این غذا‌ها می‌تواند مخاط دهان را تحریک کند و زمینه را برای تغییرات سلولی سرطانی فراهم کند.
۴. نوشیدنی‌های گازدار و قندی
نوشابه‌ها و آبمیوه‌های صنعتی: حاوی قند زیاد هستند که التهاب را افزایش داده و سیستم ایمنی را ضعیف می‌کنند.
نوشیدنی‌های بسیار داغ: مصرف مداوم چای و قهوه داغ ممکن است باعث سوختگی مزمن بافت دهان و حلق شود و خطر سرطان را افزایش دهد.
۵. گوشت‌های قرمز و کباب‌شده در حرارت بالا
گوشت‌های کباب‌شده، به‌ویژه روی زغال، ممکن است حاوی هیدروکربن‌های چندحلقه‌ای سرطان‌زا باشند که هنگام سوختن چربی تولید می‌شوند.
۶. شیرینی‌ها و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده
مصرف زیاد شکر، کیک، بیسکوییت و نان سفید باعث افزایش التهاب و کاهش توانایی بدن در مبارزه با سلول‌های سرطانی می‌شود.
نتیجه: پرهیز از این خوراکی‌های مضر و جایگزینی آنها با غذا‌های سالم مانند میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین‌های سالم و نوشیدنی‌های طبیعی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به سرطان دهان کمک کند. رعایت رژیم غذایی متعادل همراه با حفظ بهداشت دهان و دندان، از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از این بیماری است.
راه‌های کمک به بیماران مبتلا به سرطان دهان
کمک به بیماران مبتلا به سرطان دهان می‌تواند تأثیر زیادی در بهبود کیفیت زندگی و افزایش روحیه آنها داشته باشد. این کمک‌ها می‌توانند در حوزه‌های پزشکی، روحی-روانی، تغذیه‌ای و اجتماعی ارائه شوند. در ادامه راه‌های مختلف حمایت از این بیماران آورده شده است:
۱. حمایت روحی و روانی
ایجاد امید و انگیزه: بیماران مبتلا به سرطان دهان ممکن است دچار استرس، اضطراب و افسردگی شوند. صحبت‌های مثبت، حمایت عاطفی و ایجاد انگیزه در آنها می‌تواند نقش مهمی در بهبود روحیه‌شان داشته باشد.
گوش دادن به نگرانی‌های بیمار: یکی از بهترین روش‌های حمایت، گوش دادن به احساسات و دغدغه‌های بیمار بدون قضاوت است.
همراهی در مراحل درمان: حضور در کنار بیمار هنگام ویزیت پزشک، جلسات شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی می‌تواند احساس امنیت بیشتری به او بدهد.
۲. حمایت پزشکی و درمانی
کمک در رعایت دستورات پزشکی: یادآوری مصرف داروها، همراهی در جلسات درمانی و بررسی وضعیت سلامتی بیمار.
تسهیل ارتباط با پزشکان متخصص: کمک به بیمار در پیدا کردن پزشکان متخصص و کلینیک‌های مناسب برای درمان.
کمک در مدیریت درد و ناراحتی: راهنمایی بیمار برای استفاده از روش‌های کاهش درد مانند مصرف غذا‌های نرم، دهان‌شویه‌های مخصوص و تکنیک‌های آرامش‌بخش.
۳. حمایت تغذیه‌ای و سبک زندگی سالم
تهیه غذا‌های مناسب: بیماران مبتلا به سرطان دهان ممکن است در بلع و جویدن مشکل داشته باشند. تهیه غذا‌های نرم، مقوی و غنی از مواد مغذی می‌تواند به حفظ سلامت آنها کمک کند.
کمک به ترک سیگار و الکل: تشویق بیمار به ترک دخانیات و مصرف نکردن الکل، که از عوامل تشدیدکننده سرطان دهان هستند.
حفظ بهداشت دهان و دندان: یادآوری به بیمار برای استفاده از دهان‌شویه‌های مناسب، مسواک زدن با برس نرم و مراجعه منظم به دندان‌پزشک.
۴. حمایت اجتماعی و مالی
همراهی در انجام کار‌های روزمره: کمک به خرید، نظافت منزل یا رسیدگی به امور شخصی بیمار.
حمایت مالی: برخی بیماران به دلیل هزینه‌های بالای درمان ممکن است با مشکلات مالی مواجه شوند. حمایت مالی یا معرفی آنها به خیریه‌ها و سازمان‌های حمایتی می‌تواند مفید باشد.
ایجاد گروه‌های حمایتی: ارتباط با بیماران دیگر که تجربه مشابه دارند، می‌تواند به کاهش استرس و افزایش روحیه بیمار کمک کند.
نتیجه: بیماران مبتلا به سرطان دهان علاوه بر درمان‌های پزشکی، نیازمند حمایت عاطفی، تغذیه‌ای و اجتماعی هستند. حتی کمک‌های کوچک نیز می‌تواند تأثیر بزرگی در بهبود کیفیت زندگی و افزایش امید به درمان در آنها داشته باشد.
