۲ نشانه از توافق احتمالی گروسی و پزشکیان؛ معمای بازرسی بی‌سابقه از «نطنز» و «فردو»

گوی خبر- برخی رسانه‌ها از سفر امیدوارانه گروسی به تهران گفته اند؛ سفری که تا لحظه تدوین این گزارش، به مرحله دیدار مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی با مسعود پزشکیان رسید و به گفته خود او، دیدارش با رئیس‌جمهوری ایران، «بخش مهمی از سفرش به تهران بود».

پیش از این دیدار هم آنطور که رویترز در گزارشی نوشت، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امیدوار بود که روند مذاکرات با دولت پزشکیان رو به پیشرفت باشد و بتواند در زمین اصلی بازی، میدان‌داری کند؛ چراکه با پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری، بازی در زمین دیپلماسی هم برای گروسی و هم برای دیگر بازیگران در عرصه بین‌المللی سخت‌تر می‌شود. به همین دلیل گروسی به‌محض ورود به تهران در سخنانی هشدار داد که با ادامه جنگ‌ها در خاورمیانه و بازگشت دونالد ترامپ به کاخ‌سفید «فضای مذاکره و دیپلماسی در حال کوچک‌تر شدن» است و بیش از این نمی‌توان فرصت‌ها را از بین برد

حالا و در این شرایط، آنچه به عنوان «احتمال بازدید گروسی از تأسیسات مهم فردو و نطنز» مطرح است، برای آژانس بین المللی انرژی اتمی دستاورد مهمی به‌شمار می‌رود و نشان از همکاری تهران با آژانس دارد. آن‌طور که گروسی امروز پنجشنبه گفته است، «جمعه ۲۵ آبان مرحله بسیار مهمی از سفر به ایران را خواهد داشت»، زیرا «قصد دارد از تأسیسات مهمی در فردو و نطنز بازدید کند» که این امر به او کمک خواهد کرد، «تصویر کاملی از تکامل برنامه هسته‌ای ایران به دست آورد». او همچنین به ایرنا گفت که در نیویورک نیز درباره این موضوع با برخی وزرا مذاکره کردم و گفت‌وگو با مقامات جدید تهران تاکنون رضایت‌بخش بوده است.

در همین حال، خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی درباره سفر گروسی به تهران نوشته است: از سخنان گروسی با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران این‌گونه استنباط می‌شود که هنوز شکاف‌های قابل‌توجهی وجود دارد و حتی در شرایطی که اروپا به دنبال تصویب قطعنامه علیه تهران در شورای حکام است، روزنه‌ای برای امید وجود ندارد. این در حالی است که گروسی امیدوارانه در کنفرانس خبری خود گفت: «ما می‌دانیم که دستیابی به نتایج ملموس و مشهود در این برهه از زمان ضروری است و کار مشترک را می‌طلبد و این اقدام مشترک رو به پیشرفت است؛ چراکه ما را از درگیری و نهایت از جنگ دور می‌کند اما زمان به نفع ما نیست.»

سفر تعیین کننده گروسی به تهران

به گزارش اقتصادنیوز، به نظر می‌رسد این سفر رافائل گروسی به تهران از چند منظر حائز اهمیت و تعیین کننده است. در محور نخست می توان زمان سفر او به تهران را مهم ارزیابی کرد. از یک سو مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی ۶ ماه پس از سفر اردیبهشت‌ماهش به ایران، درحالی دوباره عزم تهران کرد که دولت جدید ایران با رویکردی متفاوت از دولت قبل درباره مذاکرات با غرب روی کار آمده و از سوی دیگر، این بار ترامپ بر مسند قدرت در ایالات متحده نشسته است. این موضوعی است که به گفته ناظران می‌تواند مراودات ایران با ایالات متحده از یک سو و غرب از سوی دیگر را تحت تاثیر قرار دهد؛ آن هم حالا که ایران و اسرائیل در ماه های گذشته، از منطقه خاکستری خارج شده و تنش مستقیم موشکی را تجربه کردند.

نکته مهم دیگر، احتمال بازدید گروسی از دو سایت مهم هسته‌ای ایران در اصفهان است؛ بر اساس آنچه در خبرها آمده، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار است از نطنز و فردو بازدید کند؛ دو سایت هسته‌ای مهم ایران که او تاکنون از آنها بازدید نکرده است. این بازدید گروسی از دو سایت هسته‌ای یادشده - به باور برخی تحلیلگران- می‌تواند نشانه‌ای از حسن نیت ایران و همچنین تلاش برای اقناع مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی باشد. این نشانه در صورت صحت فرض، احتمالا از توافقاتی میان ایران و آژانس حکایت دارد؛ توافقاتی مبنی بر اینکه که گروسی در ازای بازدید از نطنز و فردو، نقشی فعال در مقابله با صدور قطعنامه علیه ایران یا دست‌کم تعدیل لحن قطعنامه احتمالی ایفا کند.

صبح امروز پنجشنبه، خبرگزاری رویترز گزارش داد که قدرت‌های اروپایی در حال رایزنی هستند تا شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه جدیدی علیه ایران صادر کند. با این حال، آسوشیتدپرس نیز در گزارش اخیر خود نوشته است که باتوجه‌به تحولات اخیر در روابط بین‌الملل و تغییرات سیاسی در تهران، انتظار می‌رود که مذاکرات ایران و آژانس برای حل اختلافات ادامه یابد. این خبرگزاری سفر اخیر رافائل گروسی به تهران را نشان‌دهنده تلاش برای کاهش تنش‌ها از سوی تهران و رسیدن به یک توافق مشترک خوانده است؛ توافقی که توفیق آن بستگی به همکاری واقعی طرفین دارد.

 تاریخچه اختلافات ایران با آژانس

با این همه، ماجرای اختلافات میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از زمان امضای توافق هسته‌ای برجام در سال ۲۰۱۵ تا به امروز ادامه داشته و به‌تدریج پیچیده‌تر شده است. با خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام، ایران سطح همکاری‌ها با آژانس در سطوح داوطلبانه را بالاجبار کاهش داد و چندی بعد در اعتراض به انفعال شرکای اروپایی و تشدید تحریم‌ها از سوی آمریکا، اجرای تعهدات برجام را نیز تعلیق کرد. رافائل گروسی در آن زمان مدعی شده بود، ایران چهار ماه است که اجازه دسترسی به ۲ مرکزی که بازرسان آژانس به فعالیت آن‌ها مشکوک شده‌اند را نمی‌دهد و یک سال است که برای پاسخ به سؤالاتی که آژانس درباره ماهیت برخی از فعالیت‌های پیشین ایران داشته، وارد گفت‌وگو نمی‌شود.

یکی دیگر از موارد اصلی موارد اختلاف، افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده بود. طبق گزارش‌های ادعایی، ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران که باید حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم باقی نگه داشته می‌شد، به بیش از ۱۵۰۰ کیلوگرم رسیده بود. بنابراین گزارش‌های ادعایی، به‌جز افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده، ایران زنجیره‌های تازه‌ای از ماشین‌های غنی‌سازی اورانیوم در تأسیسات اتمی نطنز نصب‌کرده که سرعت عملیات غنی‌سازی را بیشتر می‌کرد. اما در نهایت و پس از رایزنی‌های بسیار مقامات آژانس با دولت‌های مختلف تهران، نهایت در اسفند ۱۴۰۱ توافقی بین ایران و آژانس به‌دست آمد و طبق آن قرار بود ایران به ابهامات آژانس درباره یافت اورانیوم طبیعی در مراکز اتمی اعلام نشده و همچنین کشف اورانیوم غنی شده با غلظت ۸۴ درصدی، «پاسخ‌های معتبر فنی» بدهد. با این همه گروسی سه ماه پس از توافق تهران، اعلام کرد که از سطح همکاری ایران راضی نیست و جز موضوع کشف اورانیوم ۸۴ درصد غنی‌شده، باقی مسائل همچنان حل‌نشده مانده است.