۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ :: ۲۲ آوریل ۲۰۲۵ :: ۲۴ شوال ۱۴۴۶
گوی خبر- در روزگاری که ذهن بسیاری از ما با ویروس‌های جدیدی، چون کرونا، آنفلوآنزا‌های فصلی یا حتی بیماری‌های نوپدید درگیر است، گاهی فراموش می‌کنیم که هنوز هم ویروس‌هایی وجود دارند که علی‌رغم سابقه طولانی، همچنان به راه خود ادامه می‌دهند و سالانه میلیون‌ها نفر را، به‌ویژه کودکان، مبتلا می‌کنند. یکی از این ویروس‌ها که اغلب دست‌کم گرفته می‌شود، آبله مرغان است.
تاریخچه‌ای مختصر از مهمان قدیمی بدن انسان
آبله مرغان یا همان "واریسلا" (Varicella)، نام آشنایی است که شاید بیشتر در ذهنمان با خاطره‌ای از دوران کودکی گره خورده باشد؛ روز‌هایی پر از تاول‌های خارش‌دار، تب، بی‌قراری و دوری از مدرسه. اما این بیماری تاریخچه‌ای بسیار طولانی‌تر از آن دارد.
قدیمی‌ترین شواهد بیماری به قرون وسطی بازمی‌گردد. پزشک انگلیسی «ریچارد مورتون» در قرن هفدهم برای نخستین بار آبله مرغان را از آبله معمولی (که به مراتب کشنده‌تر بود) تفکیک کرد. با پیشرفت علم، عامل بیماری‌زا مشخص شد: ویروسی از خانواده هرپس ویروس‌ها به نام واریسلا زوستر.
آبله مرغان: ویروسی با دو چهره
واریسلا زوستر ویروسی است که با یک بار ورود به بدن، برای همیشه آنجا باقی می‌ماند. شکل اولیه آن همان آبله مرغان است، اما سال‌ها بعد ممکن است دوباره فعال شده و این بار به شکل بیماری‌ای به نام *زونا* (Shingles) خود را نشان دهد؛ نوعی التهاب دردناک اعصاب که در افراد مسن شایع‌تر است.
این ویروس بسیار مسری است؛ به‌طوری‌که اگر فردی به آن مبتلا شود، حدود ۹۰ درصد افرادی که با او تماس داشته‌اند و ایمنی ندارند، به بیماری مبتلا خواهند شد. انتقال بیماری بیشتر از طریق قطرات تنفسی و تماس مستقیم با ترشحات تاول‌ها صورت می‌گیرد.
چرخه بیماری آبله مرغان: از تماس تا تاول
معمولاً ۱۰ تا ۲۱ روز پس از مواجهه با ویروس، نخستین علائم ظاهر می‌شوند. بیماری در ابتدا با علائم عمومی مانند تب، سردرد، بی‌حالی و از بین رفتن اشتها شروع می‌شود. اما نشانه مشخص و متمایزکننده آن، بروز جوش‌های کوچک و خارش‌دار است که به سرعت به تاول‌های پر از مایع تبدیل می‌شوند.
تاول‌ها معمولاً ابتدا در تنه ظاهر شده و سپس به صورت، بازو‌ها و پا‌ها گسترش می‌یابند. در نهایت، این تاول‌ها می‌ترکند، خشک می‌شوند و دلمه می‌بندند. کل روند بهبودی بین ۷ تا ۱۰ روز به طول می‌انجامد.
چه کسانی بیشتر در معرض خطرند؟
گرچه آبله مرغان اغلب در کودکان بین ۲ تا ۸ سال رخ می‌دهد و در بیشتر موارد نیز بدون عوارض جدی بهبود می‌یابد، اما برخی گروه‌ها در معرض خطر بیشتری قرار دارند:
- نوزادان زیر ۶ ماه
- زنان باردار
- افرادی با نقص سیستم ایمنی (مانند مبتلایان به HIV یا بیماران پیوندی)
- سالمندان
در این افراد، بیماری ممکن است با عوارضی، چون ذات‌الریه، عفونت‌های باکتریایی پوست، التهاب مغز و حتی مرگ همراه باشد.
درمان: استراحت، آرامش، و رعایت نکات ساده
آبله مرغان درمان قطعی ندارد، اما برای کاهش علائم و پیشگیری از عفونت‌های ثانویه، توصیه‌های زیادی وجود دارد.
درمان‌های دارویی آبله مرغان
- ضد تب و درد: مانند استامینوفن. (آسپرین در کودکان ممنوع است، چون می‌تواند منجر به سندرم ری شود.)
- آنتی‌ویروس: در برخی موارد خاص، پزشک ممکن است آسیکلوویر تجویز کند، به‌ویژه در افراد پرخطر یا با شروع زودهنگام درمان.
مراقبت‌های خانگی آبله مرغان
- کوتاه نگه داشتن ناخن‌ها برای جلوگیری از خراش و عفونت
- استفاده از لوسیون کالامین برای کاهش خارش
- حمام با جو دوسر یا بیکربنات سدیم برای تسکین پوست
- نوشیدن آب فراوان برای دفع سموم بدن
تغذیه مناسب در دوران بیماری
بدن برای مقابله با ویروس نیاز به تغذیه مناسب دارد. خوراکی‌هایی که توصیه می‌شوند:
- سوپ‌های سبک و گرم برای تأمین انرژی و مایعات
- میوه‌های تازه سرشار از ویتامین C مانند پرتقال، کیوی و توت‌فرنگی
- آب نارگیل برای حفظ الکترولیت‌های بدن
- عسل برای بهبود التهاب گلو و تقویت ایمنی (برای کودکان بالای ۱ سال)
- ماست پروبیوتیک برای حفظ سلامت دستگاه گوارش، به‌ویژه هنگام مصرف دارو
از مصرف خوراکی‌های پرچرب، شیرین، شور و تند باید پرهیز کرد، چون ممکن است باعث تحریک پوست یا کاهش انرژی بدن شوند.
عوارض احتمالی: وقتی آبله مرغان بی‌خطر نیست
در اغلب موارد، بیماری خفیف و قابل‌کنترل است. اما گاهی ممکن است عوارضی بروز کند که نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد:
- تب بالای مداوم بیش از ۴ روز
- تورم و قرمزی شدید اطراف تاول‌ها (نشانه عفونت باکتریایی)
- سختی در تنفس یا سرفه شدید
- سردرد شدید، استفراغ یا گیجی (نشانه احتمال التهاب مغز)
پیشگیری: واکسنی برای آسودگی خیال
تا پیش از تولید واکسن، آبله مرغان بیماری‌ای بود که اکثر مردم حداقل یک‌بار در زندگی تجربه‌اش می‌کردند. اما با ورود واکسن واریسلا در دهه ۹۰ میلادی، ورق برگشت. این واکسن در بسیاری از کشور‌ها جزو برنامه‌های واکسیناسیون اجباری دوران کودکی است.
واکسیناسیون در دو نوبت (معمولاً در ۱۲ تا ۱۵ ماهگی و سپس بین ۴ تا ۶ سالگی) انجام می‌شود و حدود ۹۰ درصد از بروز بیماری جلوگیری می‌کند. حتی اگر فرد واکسینه‌شده دچار بیماری شود، معمولاً به شکل بسیار خفیف خواهد بود.
آیا می‌توان هرگز به آبله مرغان مبتلا نشد؟
پاسخ کوتاه بله است، به شرطی که فرد یا به‌طور طبیعی در کودکی مبتلا و بهبود یافته باشد، یا واکسن زده باشد. افرادی که هیچ‌گاه با ویروس تماس نداشته‌اند و واکسن هم نزده‌اند، همچنان در معرض خطر هستند.
در بزرگ‌سالانی که ایمنی ندارند، تزریق واکسن حتی در سنین بالا نیز پیشنهاد می‌شود. زنان در سن بارداری که قصد فرزندآوری دارند نیز می‌توانند با مشورت پزشک این واکسن را دریافت کنند.
بازنگری در نگاه‌مان به بیماری‌های آشنا
آبله مرغان اگرچه نامی آشنا و معمول به نظر می‌رسد، اما همچنان می‌تواند مخاطره‌آمیز باشد. در جهانی که اطلاعات پزشکی در دسترس همه قرار دارد، آگاهی از روش‌های پیشگیری، علائم هشدار، درمان‌های مناسب و تغذیه صحیح می‌تواند نه‌تنها تجربه بیماری را آسان‌تر کند، بلکه از انتقال آن به دیگران نیز جلوگیری نماید.
