تنش‌زایی اروپایی‌ها با اهرم قطعنامه؛ هدف آژانس از فشار بر ایران چیست؟

با افزایش فشارهای دیپلماتیک سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه از مسیر آژانس بین المللی انرژی اتمی به کشورمان، دیپلماسی جمهوری اسلامی در تلاش برای حل عقلانی و کارشناسی گره های پرونده هسته ای است. خبرآنلاین در این گزارش انگیزه ها و دلایل فشار به ایران را بررسی کرده است.

گوی خبر- پرونده هسته ای ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی از یک سو تحت تاثیر اقدامات تنش زای سه کشور اروپایی(آلمان، انگلیس و فرانسه) درگیر در جنگ اوکراین قرار دارد و این کشورها با ذهنیت بهره برداری از کارت بازی آژانس برای فشار به ایران در نقطه ای غیرمستقیم در حال زمینه سازی برای تصویب قطعنامه علیه ایران هستند.

از سوی دیگر منازعه ایران و اسرائیل بر سر مسئله فلسطین به متغیر دوم اثرگذار بر رویکرد آژانس در برابر ایران بعد از متغیر جنگ اوکراین تبدیل شده است. به عبارت دیگر اسرائیل با تقویت لابی سیاسی خود در کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان تلاش می کند برنامه صلح آمیز هسته ای ایران را غیرصلح آمیز ارزیابی کرده تا در آینده از قطعنامه های آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه ایران که بازنمایی کننده ادعاهای غیرصلح آمیز بودن آن است، در رویکردهای سیاسی و سپس نظامی بهره برداری نمایند.

در همین راستا اروپایی ها در فشار دیپلماتیک علیه ایران، حمایت امریکا را نیز به همراه دارند و اخیرا   «متیو (مت) میلر» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به خبرنگاران گفته که واشنگتن به همکاری با متحدان اروپایی خود درباره ایران ادامه می دهد و از اقداماتی که ایران را پاسخگو کند، حمایت می‌کند. وی به‌رغم اذعان نهادهای اطلاعاتی کشورش مبنی بر اینکه ایران تصمیمی برای ساخت سلاح هسته ای ندارد ادامه داد: همانطور که رئیس جمهور آمریکا به‌صراحت اعلام کرده است ما متعهد هستیم که ایران هیچگاه به سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند.

از این رو با توجه به خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و از آنجایی که تنها کشورهای باقی‌مانده در توافق(آلمان، انگلیس و فرانسه) امکان این را دارند که با فعال کردن بند حل و فصل اختلافات (معروف به مکانیسم ماشه) تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را بازگردانند ممکن است اروپایی‌ها به دنبال زمینه‌چینی برای حرکت در آن مسیر هستند. از سوی دیگر اروپایی‌ها ممکن است به دنبال این باشند که مسئله ایران را به نخستین دغدغه ذهنی برای دونالد ترامپ در دولت آینده آمریکا تبدیل کنند تا او فرصت رسیدگی به مسئله اوکراین را نداشته باشد یا از کارت بازی آژانس برای امتیازدهی به اسرائیل استفاده کنند تا امریکا نیز در مقابل در جنگ اوکراین، حمایت های مالی و تسلیحاتی خود را حفظ کند.

در چنین وضعیتی که دو متغیر مداخله گر غیرمستقیم اما موثر بر پرونده هسته ای ایران وارد شدند، دیپلمات های کشورمان تلاش می کنند با اتخاذ رویکردی فنی، از حاشیه سازی های سیاسی کشورهای اروپایی جلوگیری نموده و پرونده هسته ای ایران را در مسیری معقول نگهدارند.

این در حالی است که پیش‌نویس قطعنامه ضد ایرانی سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان امروز (پنجشنبه) درحالی در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به رای گذاشته خواهد شد که اعضای شورا باید میان رویکرد تقابلی یا تعاملی با ایران برای حل‌و فصل یک بحران غیر ضروری درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران انتخاب کنند

در این سند ضمن تکرار ادعاهای سیاسی پادمانی، از مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخواست شده است تا یک «گزارش جامع» درباره همکاری‌های ایران و آژانس و اجرای تعهدات پادمانی توسط ایران، برای بررسی در نشست اسفند ماه ۱۴۰۳ شورای حکام تهیه کند.

این پیش نویس ناظر به تعهدات ایران ذیل توافقنامه پادمان NPT با جمهوری اسلامی ایران است. در این پیش نویس آمده است با اشاره به نگرانی عمیق مدیرکل مبنی بر اینکه مواد هسته‌ای اعلام نشده در چندین مکان اعلام نشده در ایران وجود داشته است و مکان (های) فعلی آن برای آژانس شناخته شده نیست، و ارزیابی وی مبنی بر اینکه مواد هسته‌ای مورد استفاده در ایران طبق مقررات توافقنامه پادمان NPT ایران اعلام نشده است.

این درحالیست که سفر گروسی به تهران نیز در فضایی مثبت و سازنده انجام شد. ایران طبق اظهارات گروسی با یکی از اصلی ترین درخواست‌های آژانس در زمینه توقف افزایش ذخایر اورانیوم با غلظت ۶۰ درصد موافقت کرده است.

مدیرکل آژانس در حاشیه نشست شورای حکام به خبرنگاران تاکید کرد که در جریان سفر به تهران چنین درخواستی را مطرح کرده و ایران هم پذیرفته است. به گفته وی، بازرسان آژانس اقدامات مقدماتی ایران در این زمینه را روز شنبه راستی‌آزمایی کرده‌اند. گروسی این مساله را تحولی بزرگ و گامی مهم، ملموس و در مسیر درست توصیف و تصریح کرد که به مذاکرات برای حل‌وفصل تمام مسائل باقی‌مانده با ایران ادامه می‌دهد.

با استناد به گزارش آژانس انرژی اتمی نوشت، بازرسان این نهاد بین‌المللی تائید کردند که ایران یک روز پس از پایان سفر گروسی، «اجرای اقدامات مقدماتی را با هدف توقف افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده با خلوص ۶۰ درصد را در سایت های هسته ای زیرزمینی خود در فردو و نطنز آغاز کرده است» اما همزمان این گزارش می‌افزاید که تاکنون هیچ پیشرفتی برای نصب تجهیزات نظارتی بیشتر صورت نگرفته است و این مساله «پیامدهای زیان‌باری را بر توانایی آژانس اتمی در زمینه ارائه تضمین‌های لازم درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران دارد».

سید عباس عراقچی چهارشنبه شب ۳۰ آبان ۱۴۰۳ در تماس تلفنی با وزرای خارجه تعدادی از کشورهای عضو شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی،  ضمن تبیین رویکرد سازنده جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تحرکات برخی کشورهای غربی عضو آژانس برای طرح قطعنامه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران را اقدامی ناموجه دانست که می‌تواند موجب اخلال در ایفای وظائف فنی و حرفه‌ای آژانس شود.

چه آنکه مهدی سنایی، مشاور سیاسی رئیس جمهور در گفت‌وگو ویژه خبری چهارشنبه صداوسیما تاکید کرد اگر در شورای حکام قطعنامه ای علیه ایران صادر شود اقدام متقابل خواهیم کرد. معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه هم با بیان اینکه درصورت تصویب قطعنامه علیه ایران، پاسخ قاطع و فوری به آن خواهیم داد.

تولید اورانیوم فلزی (U-۲۳۵)، بهره‌برداری از سالن B سایت فردو و گازدهی به زنجیره ماشین‌های پیشرفته سانتریفیوژ برخی از اقداماتی هستند که به گفته تحلیلگران، جمهوری اسلامی می‌تواند در واکنش به تقابل‌جویی هسته‌ای اروپایی‌ها در دستور کار قرار دهد.

کشورمان پس از امضای برجام در سال ۱۳۹۴ با هدف لغو تحریم‌های ظالمانه، تعهدات خود را به طور کامل اجرا کرد و این مساله در ۱۶ گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد تائید قرار گرفت اما پس از ورود دونالد ترامپ تحریم‌هایی که به واسطه برجام رفع شده بود در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ بازگردانده شد.

جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۸ سازوکار حل اختلاف را در چارچوب کمیسیون مشترک برجام در سطح وزیران خارجه اعضای باقی‌مانده در این توافق فعال کرد. در نتیجه این نشست، طرف‌های عضو برجام با صدور بیانیه‌ای، ۱۱ تعهد را برای جبران خسارت‌های اقتصادی ناشی از اقدام یکجانبه آمریکا مطرح کردند.

کشورمان تا یک سال پس از خروج آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش ذیل این توافق عمل کرد تا به کشورهای اروپایی که وعده می‌دادند آثار خروج واشنگتن از توافق را جبران می‌کنند، فرصت دهد تا برای تحقق این وعده تلاش کنند اما با توجه به اینکه کشورهای اروپایی به وعده‌هایشان عمل نکرده‌اند، ایران نیز در چند گام تعهداتش ذیل برجام را کاهش داد.