گوی خبر-  ساکنان شهر‌های غرب و جنوب‌غربی از عصر دوشنبه با توده سنگین گردوخاک روبه‌رو شدند که شهرهای‌شان را تعطیل کرد؛ توده جدید آنقدر شدت داشت که تردد در شهر‌های خوزستان را سخت کرد و حتی با روشن‌شدن کولر‌ها هم بوی خاک به داخل خانه‌ها رسید. توده گردوخاک در شرایطی وارد خوزستان و دیگر شهر‌ها شده که قطعی‌های برق از چند هفته گذشته آغاز شده، شرایط زندگی روزمره را مختل کرده و نوسان شدید برق هم به گردوخاک اضافه شده است.

در کنار بسیاری از شهر‌های دیگر خوزستان، دزفول هم دیروز به‌دلیل گردوغبار تعطیل شد. گردوغباری که با یک توفان شدید ناگهانی و با شدت زیاد وارد این شهر شد و دید افقی در سطح شهر را به میزان بسیار زیادی کاهش داد. فردوس ساکن این شهر است و می‌گوید سال‌های پیش این حجم از گردوخاک را ندیده بود: «کولر را که روشن می‌کردیم، بوی خاک بلند می‌شد.»

از شب قبل هم تنگی نفس ناشی از ورود گردوغبار، تنگی نفس او را هم تشدید کرده بود. فردوس می‌گوید، عصر روز دوشنبه که گردوخاک وارد استان شد، شدتش آنقدر زیاد بود که به سختی می‌شد در شهر تردد کرد، شرایطی تقریباً مشابه کوهدشت لرستان. محمد، ساکن کوهدشت است و از شب یکشنبه شاهد ورود این توده به شهر بوده است. او می‌گوید، از ظهر روز گذشته از شدت گردوخاک در سطح شهر کم شده و شهر هم تعطیل بود؛ به همین دلیل رفت‌وآمد در سطح شهر کمتر شده بود. او در رفت‌وآمدش در سطح شهر، اورژانس مستقر در میدان‌ها و توزیع ماسک را ندیده است.

طیبه، ساکن اهواز است و او هم به «هم‌میهن» می‌گوید، از دوشنبه شب گردوغبار وحشتناکی وارد اهواز و کل خوزستان شده و همه‌چیز را در این شهر مختل کرده است: «الان در خانه هم به‌سختی می‌شود نفس کشید. خواهرم که ۹ ماهه باردار است و نزدیک به زایمان‌اش، دچار مشکلات تنفسی و سوزش شدید چشم شد و مجبور شدیم او را به بیمارستان ببریم. آنطور که من شاهد بوده‌ام، در اهواز در هر خانه‌ای یک یا دو نفر دچار مشکلات تنفسی‌اند. برای بقیه افرادی که در اهواز نیستند این حجم از آلودگی و گردوغبار قابل تصور نیست. باید اینجا باشی تا ببینی حتی به سختی چندمتر جلوتر را می‌بینی.»

میلاد هم ساکن خرم‌آباد است و به «هم‌میهن» می‌گوید، عصر دوشنبه موج گردوغبار به این شهر رسیده است: «دوستانم که ساکن خوزستانند به من گفتند، وضعیت هوایی آنها هم خیلی بد است. در استان لرستان هم گردوغبارها، اول پلدختر را فراگرفت و بعد به سمت خرم‌آباد آمد و تمام شهر پر از خاک شد.» او می‌گوید، ادارات و مدارس خرم‌آباد تعطیل شده و شعاع دید بسیار کم است: «وقتی پنجره‌ها را باز می‌کنیم، هم بوی گردوغبار شدیدی را استشمام می‌کنیم، هم به‌سختی می‌شود نفس کشید. رفت‌وآمد در خرم‌آباد مختل شده و خودم هم بیرون از خانه کار داشتم، اما بیرون نرفتم. بیرون از شهر هم وضعیت جاده‌ها افتضاح است.»

میلاد می‌گوید که در گذشته هم وقتی استان خوزستان گردوغباری می‌شد، لرستان هم به‌صورت گذرا درگیر می‌شد ولی این چند روز وضعیت خیلی بدتر از گذشته بوده است: «به‌طوری‌که دکل‌های مخابرات با آن عظمت به‌سختی دیده می‌شوند. کسانی که مشکل تنفسی، قلبی و ریوی دارند دچار مشکلات زیادی شده‌اند و اغلب مردم سعی می‌کنند بیرون نروند. تمام ماشین‌هایی که بیرونند با خاک پوشانده شده‌اند.»

توده جدید گردوخاک از سمت شمال عربستان و مراکز گردوغبار در عراق به سمت غرب کشور وارد شده است و حالا آنطور که صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا به «هم‌میهن» می‌گوید، این آخرین‌بار نخواهد بود: «دوشنبه عصر یک کانون گردوغبار در شمال عربستان فعال می‌شود که در حرکتی که به سمت ایران دارد، توسط کانون‌های جنوب غربی عراق تقویت می‌شود و در ادامه حرکت‌اش ابتدا جنوب غرب ایران را در بر می‌گیرد خوزستان ایلام، کرمانشاه، لرستان، مرکزی، همدان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، شمال فارس، استان بوشهر، جزایر جنوبی و در ادامه استان قم، قزوین و زنجان درگیر گردوخاک می‌شوند.»

ضیاییان می‌گوید که نمی‌توان درباره زمان بروز گردوخاک پیش‌بینی‌های طولانی‌مدت داشت: «باتوجه به اینکه امسال، سال خشکی بود و این موضوع هم همه کشور‌های همسایه را در بر گرفته است، کانون‌های مولد گردوخاک فعال شده‌اند. در ادامه طی بهاروتابستان انتظار می‌رود که این وقایع دوباره تکرار شوند.»

گردوغبار مردم را می‌تارانَد

مسئولان ستاد ملی سیاست‌گذاری و مدیریت منابع مقابله با پدیده گردوغبار می‌گویند، منشأ توده گردوغبار در جنوب‌غرب و غرب کشور از شمال عربستان، جنوب و شرق عراق آمده است و تا چهارشنبه، ۲۷ فروردین‌ماه هوای مناطق آلوده به وضعیت عادی برمی‌گردد. واقعیت، اما به‌نظر می‌رسد با حرف‌های آنها متفاوت است؛ بعد از آنکه گردوغبار ادارات، مدارس و دانشگاه‌های ۸ استان را روز سه‌شنبه تعطیل کرد، دیروز از استان‌هایی مثل همدان خبر رسید که مراکز تحصیلی این استان در همه شهرهایش، روز چهارشنبه هم تعطیل خواهد بود.

دیروز، آش آلودگی غباری آنقدر شور شد که در بعضی شهرها، آلودگی به چندبرابر حد مجاز رسید؛ نمونه‌اش غلظت گردوغبار در شهر‌های اهواز و حمیدیه که به ۱۰ هزار میکروگرم بر مترمکعب رسید، یعنی حدود ۶۶ برابر حد مجاز آلودگی هوا (۱۵۰ میکروگرم بر مترمکعب).

فعالان اجتماعی و مردم خوزستان، در روز‌های گذشته مدام در حال نوشتن از محل زندگی‌شان که حالا خاک آن را برداشته، هستند. مجتبی گهستونی، فعال اجتماعی خوزستانی یکی از آنهاست. او در گفت‌و‌گو با «هم‌میهن» می‌گوید، وضعیت هوا در دو روز گذشته در استان خوزستان بسیار بد بوده است: «دوشنبه شب هوا خوب بود و مشکلی نبود، حوالی ساعت ۹ شب بود که خبر آمد مدارس و ادارات خوزستان روز سه‌شنبه تعطیل شده است، همان موقع از ساختمان خارج شدم و دیدم همه‌چیز به هم ریخته است. گردوخاک زیادی در سطح شهر بود که من خودم هم به مشکل خوردم و صدایم الان گرفته است.

وضعیت هوا قرمز بود و به‌سختی می‌شد نفس کشید. خاک سطح ماشین‌ها را پوشانده بود. مدت‌ها بود که در اهواز شاهد چنین گردوغباری نبودیم. ماشین برای رفت‌وآمد در سطح شهر کم شده بود و خیلی از شهروندان دچار مشکل شدند.» او می‌گوید: «الان که من با شما صحبت می‌کنم گردوغبار و خاک، آبادان، اهواز، ماهشهر و تقریباً همه شهر‌های خوزستان را پوشانده است.

باوجود اینکه اعلام می‌شود منشأ این گردوغبار‌ها کشور‌های خارجی مثل عراق و خوزستان است، اما زمین‌هایی که اطراف شهر‌های استانند مستعد گردوخاکند. فقدان پوشش فضای سبز و بارش‌های بسیار کم در سال گذشته باعث شده اراضی‌ای که مستعد گردوخاکند، افزایش پیدا کند. کم شدن آب رودخانه‌ها به‌ویژه دریاچه پشت سد‌ها و خشک شدن تالاب‌ها این وضعیت را تشدید کرده است.»

گهستونی می‌گوید نکته نگران‌کننده این است که مردم در مقابل چنین پدیده‌ای هنوز ایمن نیستند و خیلی زود دچار مشکلاتی می‌شوند: «تغییرات اقلیمی و دگرگونی فصل‌ها موجب شده که مرز بین آب‌وهوای سرد و گرم مشخص نباشد. مواقعی بوده که کولر روشن کرده بودیم و می‌دیدیم دارد باران می‌بارد. یا مثل همین چند روز گذشته هوا صاف و بدون هیچ غباری است و یک‌مرتبه خاک همه‌جا را فرا می‌گیرد. چنین وضعیتی مردم را در شرایط ناپایداری قرار می‌دهد که نتوانند خودشان را برابر این آلودگی‌ها ایمن کنند.»

او معتقد است، دستگاه دیپلماسی، سفارت‌ها و کنسولگری‌ها باید اراده محکمی داشته باشند تا در حوزه محیط‌زیست کشور‌های همسایه را قانع کنند تا شرایط را در کشورهای‌شان از این نظر بهتر کنند تا هم مردم خودشان، هم مردم کشور‌های همسایه مانند ایران، دچار مشکل نشوند: «همین موضوع آلودگی هوا باعث رشد پدیده مهاجرت از سطح استان خوزستان شده است. چون سلامت عمومی مردم واقعاً تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. ما ۱۸ نماینده از استان خوزستان در مجلس شورای اسلامی داریم که می‌توانند نقش اساسی برای کاهش مشکلات ریزگرد داشته باشند. البته در سال ۹۵، مصوبه‌ای تصویب شد، اما چندان کارساز نبود.»

۱۲۰۰ نفر در اهواز بیمارستانی شدند

«فاجعه در اهواز؛ هزار نفر راهی بیمارستان شدند.» دیروز خبر‌ها درباره گردوغبار در شهر‌های ایران زیاد بود و پربیننده‌ترین آنها، وضعیت کسانی که آلودگی هوا آنها را به مراکز درمانی خوزستان کشاند. مجتبی گهستونی، فعال اجتماعی در اهواز حالا می‌گوید که صد‌ها نفر برای شرایط قلبی و تنفسی به بیمارستان‌ها رفته‌اند و این درحالی‌است که شرایط ایمنی بیمارستان‌ها و امکانات هم در بیمارستان‌های استان استاندارد نیست.

او می‌گوید، درست است که همه بیمارستان‌ها در وضعیت آماده‌باش هستند، اما در سطح شهر مردم به ناچار در ترددند تا زندگی‌شان را بگذرانند: «اورژانس‌هایی که باید در سطح شهر مستقر باشند یا توزیع ماسک‌های ویژه در شهر‌های خوزستان دیده نمی‌شود و همین موضوعات آسیب‌دیدگی مردم را تشدید می‌کند. مردم درباره وضعیت گردوخاک در استان خوزستان سوال می‌کنند که چرا درباره این وضعیت آلودگی که مدام هم تکرار می‌شود، کار خاصی صورت نمی‌گیرد؟ چرا شرایط ایمن نمی‌شود؟ چرا فضای سبز در این استان بیشتر نمی‌شود؟ چرا موانعی برای ورود این گردوغبار‌ها به داخل کشور به وجود نیامده است؟ همین موضوعات باعث می‌شود که مردم آسیب ببینند، کشاورزی دچار اختلال شود، مدارس تعطیل شوند و همه زنجیره‌های شهروندی به‌هم بریزد.»

یاسین افرا، مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی اهواز هم به «هم‌میهن» می‌گوید که از زمان بروز بحران تنفسی، بیش از یک هزار و ۲۰۰ نفر به مراکز درمانی دانشگاهی مراجعه کرده‌اند. از طرف دیگر، ۳۰ ماموریت اورژانس ۱۱۵ یا همان پیش‌بیمارستانی هم بوده است که برای بیماران تنفسی بود و بیماران به مراکز درمانی استان منتقل شدند: «ما تا این لحظه فوتی نداشتیم.

سالانه چندین‌بار با این روند روبه‌رو می‌شویم و مراجعه‌کنندگان تنفسی و ریزگرد‌ها اکثراً سرپایی هستند، مراجعه می‌کنند و پس از گرفتن خدمات درمانی و بهبود نسبی، سیر ترخیص را طی می‌کنند و مرخص می‌شوند. در حال حاضر شرایط پایدار است. مشکل اصلی ما در شرایط بحران، اطفال است، زیرا آنها بیمار خاص‌تری نسبت به بزرگسالانند. امروز بازدید مفصلی از بیمارستان ابوذر که مرکز اطفال استان‌های جنوب‌غرب کشور است توسط ریاست دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز شده که شرایط پایدار است و فوتی هم نداشتیم. روند مراجعه‌کنندگان به‌دلیل بهبود اوضاع جوی رو به کاهش است و از سوی دیگر، ترخیصی‌ها بیشتر می‌شوند و به همین شکل پیش برویم مشکل خاصی نخواهیم داشت.»

به گفته او، آمار به‌طور تقریبی شبیه به موارد گذشته است: «سالانه آمار ریزگرد‌ها بین ۱۲۰۰ تا دو هزار نفر بوده و این آمار نه افزایشی، نه کاهشی بوده است. در این دوره هماهنگی کاملی در اورژانس پیش‌بیمارستانی انجام شد. آمبولانس‌ها و اتوبوس‌آمبولانس‌ها در سطح شهر در مراکز پرتردد برای خدمت‌رسانی در لحظه مستقر شدند. بسیاری از خدمات در همان نقاط ارائه شده است. توزیع ماسک در حیطه وظایف ما نبوده و ما برای کمک‌رسانی این کار را انجام دادیم، وگرنه جزو سیستم و روند کاری ما نیست و باید از سوی هلال‌احمر انجام شود.»

مهرداد شریفی، معاونت بهداشت دانشگاه و رئیس مرکز بهداشت استان خوزستان هم به «هم‌میهن» می‌گوید، بیش از هزار نفر در سطح استان خوزستان به‌دلیل مشکلات تنفسی به بیمارستان‌ها مراجعه کرده‌اند: «بعضی از آنها به‌صورت سرپایی درمان شدند و برگشتند و تعداد زیادی بستری شدند. در بعضی از شهر‌های خوزستان تا هفت هزار ضریب آلودگی بالا رفته است، یعنی چیزی حدود ۱۶ یا ۱۷ برابر حد معمولی.»

او می‌گوید، هیچ راهی برای پیشگیری وجود ندارد، چون این گردوغبار از کشور‌های همسایه وارد ایران می‌شود، اما متاسفانه مردم توصیه‌های بهداشتی را که بسیار هم مهمند، رعایت نمی‌کنند: «سازمان‌هایی مانند هلال‌احمر در حال توزیع ماسک در بین مردمند، اما وسعت آلودگی آنقدر زیاد است که این ماسک‌ها هم کارساز نیستند. من الان که دارم با شما صحبت می‌کنم در شهر باغملکم و آنقدر سطح آلودگی بالاست که تا شعاع ۱۰ متری هم دیده نمی‌شود. با اینکه این منطقه پر از جنگل بلوط و درخت‌های انار و... است، وضعیت تا همین حد بغرنج است، بنابراین توزیع ماسک هم مشکلی را حل نمی‌کند.»

شریفی توصیه‌هایی برای مردم خوزستان دارد: «مردم تا جایی که می‌توانند، نباید از منزل‌شان خارج شوند و در‌ها و پنجره‌ها را ببندند، اگر تهویه هوا دارند حتماً استفاده کنند، آب و مایعات بیشتری بنوشند، اگر مجبور شدند برای کاری از خانه خارج شوند حتماً شیر بنوشند و ماسک N۹۵ یا FP۲ بزنند، کار کارگرانی که در ساختمان‌ها کار می‌کنند، باید تعطیل شود. چون میدان دید بسیار پایین است حتماً سرعت مطمئنه و فاصله را رعایت کنند، بیماران قلبی و عروقی و کسانی که بیماری زمینه‌ای دارند تحت هیچ شرایطی نباید از خانه خارج شوند و اگر دچار مشکلی شدند سریع با ۱۱۵ تماس بگیرند و داروهایشان را مرتب استفاده کنند. مادران باردار و کودکان بسیار در معرض خطرند و مردم زیر درخت‌های کهنسال و ساختمان‌ها قرار نگیرند.»

معاونت بهداشت دانشگاه و رئیس مرکز بهداشت استان خوزستان معتقد است، بیمارستان‌های استان خوزستان هم ظرفیت محدودی دارند و اگر خودمراقبتی مردم افزایش پیدا کند، قطعاً نیاز به توزیع ماسک نخواهیم داشت: «رئیس دانشگاه علوم پزشکی اهواز شخصاً در حال بازدید از بیمارستان‌هاست و امکانات موجود پاسخگوی بیماران است.»