۱۴ شهریور ۱۴۰۴ :: ۵ سپتامبر ۲۰۲۵ :: ۱۳ ربیعالاول ۱۴۴۷
گوی خبر- بررسی داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد سال گذشته درآمد خانوار‌های شهری در استان‌های مختلف کشور همراه با افزایش هزینه‌ها رشد کرده، اما با مقایسه الگوی هزینه و میزان پس‌انداز در نقاط مختلف قرار است به نتایج شگفت‌انگیزی برسیم.
تحلیل جزئیات ثابت می‌کند بالا بودن درآمد در یک استان، به معنای وضعیت مالی بهتر خانوارها نیست و باید به نسبت پس‌انداز به درآمد توجه کرد. مردم استان‌هایی مانند کهگیلویه و بویراحمد و آذربایجان شرقی این شانس را داشته‌اند که مدیریت بهتر هزینه‌ها یا ساختار‌های اقتصادی متفاوت، بتوانند درصد بالایی از درآمد خود را پس‌انداز کنند که این امر می‌تواند نشانه‌ای از امنیت مالی بیشتر و امکان سرمایه‌گذاری برای آینده باشد. در مقابل، استان‌های پردرآمدی مانند تهران و برخی استان‌های جنوبی مانند هرمزگان و سیستان و بلوچستان با وجود درآمد‌های متفاوت، با چالش هزینه‌های بالا و امکان پس‌انداز محدود رو‌به‌رو بوده‌اند. در این گزارش به تحلیل جزئیات درآمد، هزینه و درصد پس‌انداز ماهانه در استان‌ها می‌پردازیم تا متوجه شویم که کدام مناطق بیشترین توان پس‌انداز را دارند و کدام استان‌ها با فشار اقتصادی بیشتری مواجه هستند.
مقایسه درآمد و هزینه‌های خانوار‌های شهری در استان‌های ایران
مقایسه داده‌های اقتصادی مربوط به درآمد و هزینه‌های خانوارها، راز‌هایی بزرگی را آشکار می‌کند. گزارش سال ۱۴۰۳، نشان‌دهنده تفاوت‌های قابل توجه در متوسط درآمد ماهانه، متوسط هزینه ماهانه، میزان پس‌انداز و مهم‌تر از همه، درصد پس‌انداز از درآمد در بین استان‌های مختلف ایران است.
تهران با متوسط درآمد ماهانه ۴۱.۱ میلیون تومان، بالاترین درآمد را در میان استان‌های کشور دارد. این امر عمدتاً به دلیل تمرکز فعالیت‌های اقتصادی، مراکز اداری و شرکت‌های بزرگ در پایتخت است، اما در مقابل، استان‌هایی مانند کرمان (۱۸.۶ میلیون تومان)، لرستان (۱۹.۳ میلیون تومان) و سیستان و بلوچستان (۱۹.۲ میلیون تومان) پایین‌ترین سطوح درآمدی را تجربه می‌کنند.
الگوی هزینه‌های زندگی؛ مقایسه استان‌های پردرآمد و کم‌درآمد
نکته حائز اهمیت این است که هزینه‌های ماهانه نیز به موازات درآمد در نوسان است. به عنوان مثال، تهران با وجود بالاترین درآمد، با متوسط هزینه ماهانه ۳۳ میلیون تومان، بالاترین هزینه را نیز به خود اختصاص داده است. این امر نشان‌دهنده هزینه‌های بالای زندگی به ویژه در بخش مسکن، حمل و نقل و خدمات در پایتخت است. در مقابل، استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان (۱۸.۱ میلیون تومان) و هرمزگان (۲۰.۲ میلیون تومان) با وجود درآمد پایین، هزینه‌های بالاتری نسبت به سایر استان‌های کم‌درآمد مانند کرمان (۱۲.۹ میلیون تومان) و لرستان (۱۴ میلیون تومان) دارند. این تفاوت از عوامل جغرافیایی، شرایط اقلیمی و هزینه‌های مربوط به تأمین کالا و خدمات در این مناطق ناشی می‌شود.
نسبت پس‌انداز به درآمد؛ شاخصی کلیدی برای سنجش رفاه مالی خانوارها
پس‌انداز، به عنوان تفاوت بین درآمد و هزینه، یک شاخص کلیدی برای سنجش رفاه مالی خانوارها است. با این حال، صرفاً نمی‌توان میزان پس‌انداز را مدنظر قرار داد و برای تحلیل درست باید به درصد پس‌انداز از درآمد توجه داشت.
کدام استان‌ها در پس‌انداز پیشتاز هستند؟
جالب است که استان‌هایی با بالاترین میزان پس‌انداز، لزوماً پردرآمدترین استان‌ها نیستند. کهگیلویه و بویراحمد با ۱۰.۱ میلیون تومان پس‌انداز و ۳۷.۵٪ درصد پس‌انداز، در رتبه اول قرار دارد. آذربایجان شرقی و قزوین نیز به ترتیب با ۳۶.۸٪ و ۳۱.۶٪ درصد پس‌انداز، رتبه‌های دوم و سوم را به خود اختصاص داده‌اند. این نشان می‌دهد که در این استان‌ها، مدیریت هزینه‌ها به نحو بهینه‌تری صورت گرفته و یا ساختار اقتصادی و هزینه‌های زندگی به گونه‌ای است که امکان پس‌انداز بیشتری را فراهم می‌کند.
چرا با وجود درآمد بالا، قدرت پس‌انداز در تهران پایین است؟
تهران با وجود داشتن بیشترین درآمد و بالاترین میزان پس‌انداز مطلق (۸.۱ میلیون تومان)، در رتبه ۲۱ از نظر درصد پس‌انداز قرار گرفته است. این رقم تنها ۱۹.۷٪ از درآمد ماهانه را شامل می‌شود. این امر به وضوح نشان می‌دهد افزایش درآمد به تنهایی به معنی افزایش رفاه مالی نیست و هزینه‌های بالای زندگی در تهران، بخش عمده‌ای از درآمد خانوارها را می‌بلعد و قدرت پس‌انداز را کاهش می‌دهد.
در مقابل، استان‌هایی مانند چهارمحال و بختیاری، اصفهان، مرکزی، بوشهر، سیستان و بلوچستان و هرمزگان کمترین درصد پس‌انداز از درآمد را دارند. در این میان، هرمزگان با ۳.۸٪ و سیستان و بلوچستان با ۵.۷٪ پایین‌ترین میزان پس‌انداز را به خود اختصاص داده‌اند. این وضعیت می‌تواند نشان‌دهنده ناتوانی خانوارها در این مناطق برای تأمین نیاز‌های اولیه با توجه به درآمد‌های پایین و هزینه‌های نسبتاً بالا باشد.
