گوی خبر-  می‌گویند دلواپسند، اما نه دلواپس تورم، گرانی و ... فقط دلواپس یک کلمه‌اند؛ مذاکره. آنها از زمان دولت حسن روحانی که مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکا در علن برای پرونده هسته‌ای شکل گرفت، تا همین امروز همچنان دلواپس و ناراحتند.

آن موقع حتی در یک همایش با نام «دلواپسیم» گردهم آمدند تا مخالفت خود را با روند مذاکرات در دولت یازدهم اعلام کنند. حالا آنقدر رفتارشان در این سال‌ها تکراری بوده که وصف‌شان همان است که بود؛ حتی در یک دهه گذشته هم که هرچقدر که سیاست و مناسبات قدرت تغییر کرده است، اما موضع آنها همانی است که بود.

همه اینها نشان می‌دهد هنگام مذاکره که می‌رسد، برای آنها بهار سیاسی است؛ در هیچ زمان دیگری تا این اندازه خود را به صدر خبر‌ها نزدیک نمی‌بینند. از این نظر گویا وابستگی شان به کلمه آمریکا بیشتر از هر شخص دیگری است.

حالا هم که نظام اعلام کرده با نماینده دولت ترامپ مذاکره می‌کند بار دیگر وسط میدان موضع گیری آمده‌اند. طنزش آنجاست که همین‌ها روزگاری با ترامپ در زیر سوال بردن مذاکرات و توافق هسته‌ای هم داستان شده بودند. اردیبهشت سال ۹۷ که دونالد ترامپ از برجام خارج شد، یکی از فعالان سیاسی این خروج را به دلواپسان تبریک گفت.

حال آنکه فضای اقتصادی آرامتر بیشتر می‌توانست پشتوانه چانی زنی دیپلمات‌ها باشد.

به اعتقاد برخی تحلیلگران، فرصت کنونی مذاکرات از مذاکرات سال‌های آینده بهتر است؛ اما جای سوال است که آیا با اختلال در مسیر این مذاکرات از سوی تندروها، اصلا آینده مذاکرات دیگری را می‌توان تصور کرد یا نه؟

از حمله به پیاده‌روی ظریف و کری تا اشک‌های زارعی و چهره مغموم زاکانی

در مذاکرات هسته‌ای زمان دولت روحانی بهانه‌ای نبود که دلواپسان دستاوزیر تاخت و تاز خود قرار ندهند. اوج خودنمای شان همان زمان بود. چنانکه آنقدر نیازی به یادآوری مصادیقش نیست. اما نهایتا این سکانس از خودنمایی هایشان که به بهانه‌های صحبت تلفنی روحانی با اوباما یا پیاده روی ظریف با همتای آمریکایی اش انجام می‌شد با اشک‌های مرحوم علی اصغر زارعی و چهره مغموم علیرضا زاکانی در مجلس به پایان رسید.

هم داستانی با ترامپ در خروج از برجام

سکانس دیگر، هم داستانی آنها با دونالد ترامپ در انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا (۱۳۹۵ خورشیدی) بود که امیدی در دل دلواپسان ایجاد کرد. ترامپ که ویژگی‌های شخصیتی مشابه به رئیس جمهور محبوب دلواپسان یعنی محمود احمدی نژاد داشت، برجام را بدترین توافق می‌دانست و وعده داده بود که از آن خارج خواهد شد. با عملی شدن این وعده آمریکایی‌ها، حمید رسایی نماینده تندروی مجلس گفت: مگر تا حالا که ما در برجام بودیم نتیجه اش چه بود؟ در هر صورت برجام منافع ملی ما را تامین نمی‌کند؛ بنابراین وقتی توهین‌آمیز رفتار می‌کنند، طبیعی است که باقی ماندن در برجام هیچ توجیهی ندارد.

از قانون راهبردی و جرم انگاری احتمالی برای اعضای کابینه روحانی تا مخالفت رئیسی با احیای برجام توسط تیم قبلی

مجلس یازدهم زمانی قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» را تصویب کرد که احتمال روی کار آمدن مجدد دموکرات‌ها در انتخابات آمریکا وجود داشت. بایدن در ایام مبارزات انتخاباتی خود در آمریکا وعده بازگشت به برجام را داده بود. اما قانون راهبردی که خودداری مقامات از غنی سازی اورانیوم را جرم انگاری کرده بود، دست و بال تیم مذاکره کننده و دولت را برای احیای مجدد برجام در چند ماه پایانی دولت دوازدهم بست.

اخیرا محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور وقت درباره ماه‌های آخر و تلاش برای احیای برجام توضیحاتی داده است. او به انتخاب گفته، علی شمخانی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی بدون اطلاع دولت در تنظیم و تصویب قانون اقدام راهبردی نقش داشت.

او همچنین گفته که چند جایی که قرار بود شمخانی کار‌هایی را انجام دهد، یا نمی‌شد پیدایش کرد یا اینکه از زمانش می‌گذشت.

واعظی اضافه کرده است که پس از انتخاب رئیسی به عنوان رئیس دولت سیزدهم، حسن روحانی به او می‌گوید شرایط احیای برجام مهیاست، اما رئیسی پاسخ داده که دولت خود او این کار را انجام می‌دهد.

جلیلی و اعوان و انصارش این بار در مقابل رئیسی

با این حال در دولت ابراهیم رئیسی هم که مذاکرات ظاهرا تحت کنترل جناح خودی قرار داشت، تندرو‌ها دولت را بی‌نصیب نگذاشتند. معروف‌ترین روایت از حمله تندرو‌ها به دولت رئیسی را امیرحسین قاضی زاده هاشمی، در ایام انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم مطرح کرد تا بگوید سعید جلیلی ادامه دهنده راه رئیسی نخواهد بود. او گفته بود: «کسی که شهید رئیسی را آزار می‌داد، عقاید شهید رئیسی را اصلا قبول نداشت، اخلال ایجاد می‌کرد، حتی وقتی به همکاری دعوت شد نیامد».

اسفند ۱۴۰۰ محمود نبویان، نماینده پایداری چی مجلس به انتقاد از دولت رییسی به خاطر احیای توافق احیا برجام پرداخت و با ادعای اینکه «تیم آقای ظریف در مذاکرات حاکم است» گفت: در توافق جدید هیچ چیز لغو نمی‌شود؛ اقایان دارند همین را هم توافق می‌کنند. امیرعبداللهیان در مجلس گفت آیسا و کاتسا و یوترن لغو نمی‌شود؛ آمریکا حتی حاضر نشده معافیت دهد. آمریکا قوی ظاهر شده، اما دوستان ما بسیار ضعیف ظاهر شده‌اند. کار به جایی رسیده که باقری به بچه‌های انقلابی گفته «تندید». مبنا این شده که می‌گویند بالاخره بباید توافق شود دیگر.

امیرحسین ثابتی نیز در ویدئویی گفته است که وقتی دولت رئیسی در یک راهبرد خطا می‌خواست برجام را در ۱۴۰۰ احیا کند؛ سیدمحمود نبویان مانع شد.

موضوع کارشکنی جلیلی و اعوان و انصارش در مذاکرات احیای برجام در دولت رئیسی را علی اکبر صالحی، رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی اینگونه روایت کرده است: توافق در آستانه تمام شدن بود؛ قرار بود شهید امیرعبداللهیان برای امضای توافق برود. ظاهرا در شورای عالی امنیت ملی پیشنهاد می‌کنند که خواسته‌ای را اضافه کنند و آن منجر به برهم خوردن توافق می‌شود. او تاکید کرده توافق در آستانه تمام شدن بود؛ قرار بود شهید امیرعبداللهیان برای امضای توافق برود. ظاهرا در شورای عالی امنیت ملی پیشنهاد می‌کنند که خواسته‌ای را اضافه کنند و آن منجر به برهم خوردن توافق می‌شود.

آسیاب به نوبت؛ حمله به مذاکره به وقت دولت وفاق

اگر در همه این سال‌ها درک این نکته برای این طیف سیاسی سخت بوده که پیشبرد مذاکرات تصمیم عالی نظام است، پاسخ نامه ترامپ از سوی رهبری قاعدتا باید حجت را تمام کند. سرلشکر باقری، رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح اخیرا به تشریح محور‌های پاسخ رهبری پرداخت و گفت: تدابیر ایشان بر این مبنا بود که در مقابل تهدید با تمام قوا پاسخ خواهیم داد، اما ما جنگ طلب نیستیم و قصدی بر آغاز جنگ نداریم. رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح در بیان جزئیات نامه، تاکید کرد: مذاکره مستقیم نخواهیم کرد، اما مذاکره غیر مستقیم ایرادی ندارد و شما بدقول‌ترین و بدعهدترین طرف در مذاکره بودید و لذا هیچ اعتمادی به شما وجود ندارد، اما ما راه [مذاکره غیر مستقیم]را نمی‌بندیم که اگر صادقانه حرکت کنید، بشود مذاکره کرد.

اما اینکه صراحتا اعلام می‌شود مذاکرات عمان تصمیم کلان نظام است نیز نتوانسته حملات و فضاسازی‌های پایداری‌چی‌ها را بگیرد. هنوز مذاکرات شروع نشده که محمدرضا صباغیان بافقی نماینده بافق و مهریز در مجلس مدعی شد قدرت خدا در برنامه‌ها حذف شده است. او گفت: چرا نمی‌خواهید بفهیمد؟ فریب نخورید. مگر شما با اوباما قرارداد برجام امضا نکردید؟ مگر همین آقا بلافاصله بعد از قرارداد، تحریم‌های جدید را تصویب نکرد؟ کجایند امضا کنندگان آن؟

امیرحسین ثابتی نماینده نزدیک به سعید جلیلی هم مذاکره چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم را سرکار گذاشتن مردم خواند.

علی اصغر نخعی‌راد نماینده مشهد نیز در شبکه اجتماعی ایکس مدعی شد:

اطمینان دارم اگر دولت شهید رئیسی بود یا هریک از دو کاندیدای مطرح به ریاست جمهوری می‌رسیدند، رهبری انقلاب اجازه هر نوع مذاکره (ولو غیر مستقیم) را با جنایتکار عهد شکن نمی‌دادند، اما تکلیف دولتی که از ابتداء اقتصاد را شرطی وضعف خود را باضرورت مذاکره پوشانده، روشن است و لازمه چنین دولتی، چنین مذاکره‌ای است!

مذاکره؟ وامصیبتا!

این هجمه و حملات در حالی صورت می‌گیرد که تنها یک دور از مذاکرات آغاز شده است. احتمالا از هفته آینده با شروع دور دوم مذاکرات، برخورد‌های تندتری از سوی این گروه‌ها انتظار می‌رود.

اما، تا اینجا با کنار هم گذاشتن قطعات پازل دو مساله عیان می‌شود؛ اولا، هر دولتی در ایران دنبال آن بوده که برجام را خود احیا کند؛ به عبارت دیگر دولت‌ها فقط مجری و پیش‌برنده‌ی مذاکرات هستند و تصمیم، تصمیم نظام است.

دوم آن‌که، برای جریان پایداری و سعید جلیلی فرقی ندارد چه کسی رئیس دولت یا مجری مذاکرات باشد. چه محمدجواد ظریف اعتدالی و اصلاح‌طلب باشد؛ چه عباس عراقچی که جهان‌بینی‌اش همان جهان بینی دوران خدمت او در سپاه است؛ و چه علی باقری معاون پیشین سعید جلیلی؛ هرکدام که پشت میز مذاکره بنشینند، برایشان فرقی ندارد، فریاد «وامصیبتا، مذاکره» از سوی تندرو‌ها باز هم به آسمان خواهد رسید.

مسلم این است که در این بازار، منبع ارتزاق این جریان سیاسی حمله به هرگونه مذاکره است. شاید هم همه این حملات برای مصارف داخلی باشد که بخواهند مذاکره و برجام به سرانجام نرسد تا شاید روزی افتخار این پرونده را به نام خود کنند؛ یا شاید هم نان برخی در همین تحریم‌ها و بقای آنها باشد؛ کسی چه می‌داند!