کتابی که روش‌های فریب افکار عمومی را افشا کرد

گوی خبر-انتشارات همشهری، چاپ سوم کتاب «دستکاری در رسانه‌های اجتماعی» نوشته فیلیپ هاوارد و ساموئل وولی با ترجمه عباس رضایی ثمرین و رسول صفرآهنگ را روانه پیشخوان کتابفروشی‌ها کرد. این کتاب که حاصل یک پروژه تحقیقاتی گسترده در مؤسسه اینترنت دانشگاه آکسفورد است، نگاهی به تحولات شگرف عرصه تولید و توزیع پروپاگاندا و دستکاری افکار عمومی در عصر دیجیتال دارد.

این کتاب که نخستین بار در سال ۲۰۱۸ منتشر شده، به سرعت به یکی از منابع مهم مطالعاتی در حوزه ارتباطات سیاسی تبدیل شد. در این کتاب که با مشارکت پژوهشگرانی از سراسر جهان تألیف شده، خوانندگان با پیچیده‌ترین تکنیک‌های تأثیرگذاری بر افکار عمومی در فضای مجازی آشنا می‌شوند. نویسندگان با بررسی موشکافانه رویداد‌های سیاسی مهم در کشور‌های مختلف، از جمله انتخابات‌های سرنوشت‌ساز، نشان می‌دهند چگونه قدرت‌های سیاسی و اقتصادی از فناوری‌های پیشرفته برای شکل‌دهی به باور‌ها و رفتار‌های جمعی استفاده می‌کنند.

یکی از مهم‌ترین یافته‌های این کتاب، افشای نقش گسترده روبات‌های نرم‌افزاری در شبکه‌های اجتماعی است. این روبات‌ها که گاه تا ۶۰ درصد ترافیک توییتر را در برخی رویداد‌های سیاسی ایجاد می‌کنند، با شبیه‌سازی رفتار انسانی، به طور سیستماتیک در انتشار اطلاعات گزینشی، شایعات و اخبار جعلی مشارکت می‌کنند.

کتاب همچنین به بررسی تکنیک‌های پیچیده هدف‌گیری مخاطبان می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه الگوریتم‌های پیشرفته با تحلیل داده‌های کاربران، محتوای سفارشی‌شده را به گروه‌های خاص ارائه می‌کنند و عملا در راستای قطبی‌سازی جامعه، تعمیق شکاف‌ها و تضعیف گفت‌وگوی دموکراتیک گام بر می‌دارند.

بخش قابل توجهی از کتاب به مطالعه موردی کارزار‌های پروپاگاندا در کشور‌های مختلف اختصاص دارد. از جمله موارد مطالعه شده می‌توان به انتخابات سال ۲۰۱۶ آمریکا، همه‌پرسی برگزیت در بریتانیا و برخی رویداد‌های سیاسی دیگر در برزیل، هند و فیلیپین اشاره کرد. این مطالعات نشان می‌دهند چگونه تاکتیک‌های پروپاگاندای رایانشی می‌توانند نتایج انتخابات را تحت تأثیر قرار دهند.

نویسندگان در این اثر هشدار می‌دهند که ترکیب هوش مصنوعی، یادگیری ماشینی و تحلیل کلان‌داده‌ها، قدرت بی‌سابقه‌ای برای دستکاری افکار عمومی ایجاد کرده است. آنها تأکید می‌کنند که این فناوری‌ها در صورت عدم نظارت مناسب، می‌توانند به تهدیدی جدی برای دموکراسی تبدیل شوند.

استقبال از این کتاب در کشورمان و رسیدن به چاپ سوم، نشان‌دهنده اهمیت روزافزون درک سازوکار‌های نوین تبلیغات سیاسی در عصر دیجیتال است. این اثر با ارائه تحلیلی عمیق از چالش‌های پیش روی جوامع دموکراتیک در عصر اطلاعات، منبعی ارزشمند برای پژوهشگران، سیاستگذاران، روزنامه‌نگاران و عموم علاقه‌مندان به مسائل سیاسی-اجتماعی به شمار می‌رود.

کتاب «دستکاری در رسانه‌های اجتماعی» (با نام اصلی Computational Propaganda یا پروپاگاندای رایانشی) علاوه بر تشریح چالش‌ها، راهکار‌هایی نیز برای مقابله با سوءاستفاده از فناوری‌های نوین ارائه می‌دهد. از جمله این راهکار‌ها می‌توان به افزایش سواد رسانه‌ای شهروندان، تقویت نظارت‌های قانونی بر شبکه‌های اجتماعی، و توسعه فناوری‌های درستی‌سنجی اشاره کرد.

این پروژه تحقیقاتی فراملیتی، به سرپرستی فیلیپ هاواراد و ساموئل وولی انجام شده که هر دو از محققان برجسته اینترنت و رسانه‌های اجتماعی در جهان به شمار می‌آیند و مطالعات گسترده‌ای در کرسی‌های دانشگاهی گوناگون در این زمینه به ثبت رسانده‌اند. ترجمه این کتاب نیز توسط عباس رضایی ثمرین روزنامه‌نگار و پژوهشگر رسانه و رسول صفرآهنگ، پژوهشگر علوم سیاسی انجام شده است. از ساموئل وولی، کتاب «مهندسی اجماع» نیز اخیرا با ترجمه رضایی ثمرین، توسط نشر همشهری در ایران منتشر شده است.

چاپ سوم «دستکاری در رسانه‌های اجتماعی» در ۳۶۶ صفحه و با قیمت ۳۵۰ هزار تومان، از امروز در دسترس علاقمندان و کتاب‌خوان‌های ایرانی قرار دارد.