تجربه شکست‌خورده «حجاب اجباری» |هشدار درایتی نسبت به پیامد‌های پافشاری تندرو‌ها بر «حجاب اجباری»
گوی خبر [1]- «هیچ باوری به اجبارِ حجاب ندارم و آن را اجرائی نمی‌دانم.» این جمله‌ای است از مسعود پزشکیان؛ جمله‌ای که او پیش از پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری نیز به دفعات با تعابیر مختلف به زبان آورده بود و برخلاف برخی از شعار‌های انتخاباتی که معمولاً تنها تا روز رای‌گیری تاریخ مصرف دارند و از فردای انتخابات منقضی می‌شوند، این یکی کماکان ورد زبان رئیس‌جمهور است و آخرین بار هم آن را در بخشی از مصاحبه خود با خبرنگار شبکه امریکایی فاکس‌نیوز در حاشیه برگزاری هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک به زبان آورد. مصاحبه‌ای که از قضا بخشی از آن، ابتدای هفته جاری و درست در روزی منتشر شد که محمدرضا باهنر، دبیرکل جبهه پیروان خط امام و رهبری و نیز در گوشه‌ای از پایتخت، در یک نشست مطبوعاتی حاضر شده بود و وقتی با پرسشی درباره «حجاب اجباری» مواجه شد، پاسخی مشابه رئیس‌جمهوری داد؛ «بنده روز اول هم اعتقادی به حجاب اجباری نداشته و ندارم.» این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام البته از این نیز فراتر رفت و پس از آن‌که صراحتاً از «اعتقاد» خود درخصوص «حجاب اجباری» سخن گفت، تاکید کرد که اگرچه «ما دنبال تک‌صدایی نیستیم»، اما بحث حجاب اجباری، «بحثِ تصمیمات نظام است و تصمیم کلی نظام هم درحال‌حاضر این است که «قانون حجاب» لازم‌الرعایه نیست.»
جبهه‌گیری پایداری علیه مخالفان «حجاب اجباری»
این سخنان باهنر به‌عنوان یکی از چهره‌های مرکزی جریان اصولگرا، اما بلافاصله با واکنش طیفی از تندرو‌های این جریان مواجه شد و جالب آن‌که این بار هم، فرمان حمله را حسین شریعتمداری در یادداشت روزنامه کیهان صادر کرد. درنتیجه، هنوز ۲۴ ساعت از انتشار مواضع تازه باهنر نگذشته بود که محمدتقی نقدعلی، نماینده‌ای که در این حدود ۴، ۵ سالی که از ورودش به فضای سیاسی کشور می‌گذرد، به‌نحوی عمل کرده که هویت سیاسی‌اش به حمایت سفت و سخت از «حجاب اجباری» گره خورده، با یک موضع‌گیری تند و تیز دیگر در این رابطه، این گره را کورتر از قبل کرد و خطاب به باهنر گفت: «کسی که مدت‌ها بر جایگاه نیابت رئیس همین مجلس تکیه زده بوده، می‌گوید که حجاب دیگر مستند قانونی ندارد، از خون برادر شهیدت خجالت بکش!» این سخنان نقدعلی درادامه با واکنش توام با تایید علی نیکزاد، نایب رئیس مجلس نیز مواجه شد. هرچند نیکزاد لابه‌لای سخنانش خواسته یا ناخوسته، به نکته‌ای اشاره کرد که ادعای یادداشت دیروز حسین شریعتمداری در کیهان را تکذیب می‌کرد؛ چراکه شریعتمداری مدعی شده بود که «شورای‌عالی امنیت ملی، مصوبه‌ای در این خصوص نداشته و توقف آن با تصمیم سران قوا صورت گرفته»، اما نیکزاد صراحتاً گفت: «دبیر شورای‌عالی امنیت ملی (آن زمان) مکتوب اعلام کرد که فعلا قانون عفاف و حجاب اجرا نشود.»
تجربه شکست‌خورده «حجاب اجباری» به‌روایت درایتی
با این همه، اما مصطفی درایتی که در این رابطه با «رویداد ۲۴» به گفت‌و‌گو نشسته، با تاکید بر این‌که بحث حجاب از دو منظر قابل بررسی است، می‌گوید: «یک بحث، بحث وجوب شرعی است که در این مدت صحبتی درباره آن نشده است. اما این بحث در عین حال از زاویه الزام جامعه به رعایت به‌عنوان یک قانون نیز مطرح است. از حیث وجوب شرعی که تکلیف روشن است؛ طبیعتاً هرکسی که به آن باور دارد و خود را متعهد به رعایت مسائل شرعی می‌داند، به تشخیص خود نسبت‌به رعایت آن اقدام می‌کند، اما وقتی به بحث الزام کردن دولت به اجرای آن به‌مثابه یک قانون می‌رسیم، بحث دیگری است.»
او گفت: «تجربه نشان داده که الزام جامعه به رعایت حجاب نه‌تنها هیچ تاثیر مثبتی در راستای تقویت این مسئله نداشته، بلکه مشخصاً به عکس خود تبدیل خواهد شد که به نظر من در این سال‌ها دقیقاً چنین شد و همین اتفاق افتاد؛ چنان‌که تا پیش از آن‌که حاکمیت اقدام به الزام جامعه به رعایت حجاب کند و بحث حجاب اجباری مطرح باشد، جامعه به‌مراتب بیش از امروز به آن توجه داشت.»
او در عین حال یادآور شد: «همین که حاکمیت به‌نحوی جدی‌تر به این مسئله ورود کرد و بعضاً با رفتار‌های خشونت‌آمیز یا توهین‌آمیز سعی کرد جامعه را به رعایت حجاب الزام کند، شاهد این بودیم که با این رفتار عملاً بخش‌هایی از جامعه به‌ویژه زنان جامعه را مقابل حکومت قرار دادند.»
حجاب اجباری منجر به شکل‌گیری مقاومت مدنی می‌شود
این عضو ارشد حزب اتحاد ملت خاطرنشان کرد: «در مقابل این رفتار‌های خشونت‌آمیز و توهین‌آمیز هم بسیاری از عقلا وارد بحث شده و دلسوزانه به حاکمیت توصیه کردند که دست از این رفتار بردارد؛ چراکه حتی اگر تمامی این رفتار‌های نامعقول برای این است که جامعه بیشتر به رعایت حجاب ترغیب شود، تجربه این رفتار شما نشان داده که چنین نمی‌شود و این رفتار شما، عملاً به ضد خود تبدیل شده است.» او با اشاره به انتقاد‌های برخی عقلای جریان اصولگرایی به این رفتار حاکمیت تاکید کرد که «انتقاد آنها عموماً از این زوایه بود که اگر می‌خواهید حجاب را در جامعه گسترش دهید، باید بجای این رفتار‌های تند و اجبار جامعه، به‌سمت اقدامات تشویقی و فرهنگی حرکت کنید؛ چراکه اگر این بحث را به‌سمت اجبار ببرید، درون جامعه مقاومت ایجاد می‌شود و دیر یا زود با واکنش منفی جامعه مواجه خواهید شد؛ کما این‌که امروز این واکنش منفی و مقاومت مدنی و اجتماعی را به‌روشنی در سطح جامعه نیز می‌بینیم.»
حاکمیت «حجاب اجباری» را رها کرده، اصولگرایان تندرو رها نمی‌کنند
درایتی با تاکید بر این‌که «حاکمیت در چند سال گذشته، بحث الزام به رعایت حجاب را رها کرده» گفت: «به‌رغم تغییر رویکرد حاکمیت، مطمئن نیستم که اصولگرایان یا مشخصاً تندرو‌های این جریان سیاسی نیز از این بحث عبور کرده باشند.» او در توضیح پافشاری تندرو‌ها بر الزام جامعه به رعایت حجاب گفت: «دیدگاه و تفکر این جریان تندرو از این قرار است که در هر بحثی که جامعه حاضر به پذیرش نیست، باید بیشتر اعمال فشار کرد. در واقع برخلاف فلسفه اصلی حکومت‌داری که همانا تحقق خواست ملت است، این جریان تندرو از آن‌جا که اصولاً میانه‌ای با عقلانیت و درایت ندارند، گمان می‌کنند که به هیچ عنوان نباید به خواست جامعه تن داد و هرجا که مردم مطالبه‌ای را مطرح کردند، باید با تمام قوا مقابلشان ایستاد و آن را سرکوب کرد.»
تندرو‌ها معتقدند اگر به یک خواست مردم تن بدهیم، مجبور به اجرای مطالبات بعد خواهیم شد!
این روحانی اصلاح‌طلب همچنین در توضیح استدلال تندرو‌ها برای مقابله توام با زور و اقتدار در برابر مطالبه‌های عمومی گفت: «استدلال تندرو‌ها از این قرار است که اگر امروز به خواست نخست مردم تن بدهیم، فردا مطالبه‌های دوم و سوم خود را نیز مطرح می‌کنند.» او خاطرنشان کرد: «درواقع این جریان در حالی این‌چنین در مقابل خواست ملت مقاومت می‌کند که انگار حاکمیت وظیفه‌ای بجز تحقق خواسته‌های مردم دارد.»
بیشتر بخوانید: صدای تازه از حاکمیت علیه حجاب اجباری! | چرا تندرو‌ها عصبانی شدند؟
او اضافه کرد: «به هر حال شما قدرت را در اختیار گرفته‌اید که خواسته‌های مردم را دنبال کنید؛ نه این‌که مقابل خواسته‌های عمومی بایستید. این رفتار دقیقاً برخلاف آن هدفی است که همین آقای نماینده مجلس برای تحقق آن وارد پارلمان شده است.»
امروز جامعه کشش و توانِ تحمیل حجاب را ندارند
درایتی در عین حال با اشاره به بحران‌های گسترده معیشتی، محیط‌زیستی، انرژی و سیاسی و اجتماعی امروز جامعه ایران هشدار داد که «امروز جامعه اساساً کشش و توان این را ندارد که عده‌ای بخواهند بار دیگر بحث حجاب اجباری را به‌طور جدی دنبال کنند؛ چراکه در این صورت، بی‌تردید با بازخورد اجتماعی و واکنشی به‌مراتب شدیدتر از گذشته رو‌به‌رو خواهند شد. درواقع این افراد اگر به‌واقع دنبال این هستند که بحث حجاب اجباری را مطرح کنند، باید بدانند که این اصرار نامعقول عوارض و نتایج خطرناکی به‌همراه خواهد داشت و درنتیجه اگر به‌واقع بر این مسائل اصرار دارند، ابتدا باید پیامد‌های آن را بپذیرند.»
«حجاب اجباری» از دستورکار حاکمیت خارج شده است
این عضو ارشد حزب اتحاد ملت همچنین با اشاره به رویکرد مجموعه حاکمیت در این رابطه گفت: «به نظر می‌رسد حاکمیت هم این بحث را به‌نحوی از دستورکار خود خارج کرده و لااقل دیگر همچون گذشته، اهتمامی به اجرای آن با آن شیوه‌های قهرآمیز و تند و تیز ندارد.» او با استقبال از رویکرد رئیس‌جمهور و مجموعه دولت چهاردهم در این رابطه گفت: «خوشبختانه آقای پزشکیان از وقتی که به ریاست‌جمهوری رسید، در این مورد عملکرد قابل‌قبولی داشت و می‌توان نوع مدیریت بحث حجاب ازسوی رئیس‌جمهور و تعلیق کردن لایحه‌ای که با اصرار همین تندرو‌های در مجلس تصویب شده بود، از نقاط مثبت کارنامه دولت در این یک سال و چندماه گذشته بوده است.» این روحانی اصلاح‌طلب با تاکید بر این‌که «حاکمیت ظاهراً دیگر اهتمامی به الزام جامعه به رعایت حجاب ندارد و این بحث را به‌نحوی از دستورکار خارج کرده»، گفت: «مردم هم از این بحث عبور کرده‌اند و باتوجه به مشکلات معیشتی و گرفتاری‌های فراوانی که دارند، کمتر به آن توجه دارند؛ در این شرایط می‌توان گفت که درواقع انگار تنها همین طیف‌های خاص از جریان اصولگرایی هستند که کماکان بر این موضوع اصرار دارند.»
هشدار درایتی نسبت به پیامد‌های پافشاری تندرو‌ها بر «حجاب اجباری»
درایتی، اما در عین حال در واکنش به پرسش دیگر «رویداد ۲۴» در این خصوص که آیا ممکن است این جریان تندرو به‌دنبال اهدافی خاص باشد و بخواهد به‌بهانه تعلیق لایحه حجاب از سوی دولت و با هدف اعمال فشار به دولت، دست به اقداماتی بزند که همچون دی‌ماه ۹۶، بار دیگر جامعه را به‌سوی تنش و تشنج سوق دهد، گفت: «متاسفانه تندرو‌ها همواره دنبال یک بهانه می‌گردند تا با اتکا به آن، برای مدتی هم که شده، افکار عمومی را به خود درگیر کنند.» او ادامه داد: «در حال حاضر نیز بعید نیست که چنین اهدافی را در سر داشته باشند؛ به هر حال این جریان از آن‌جا که حرف حسابی برای مردم ندارند، همواره سعی کردند با این دست جار و جنجال و به اصطلاح حرف‌های ناحساب خود، نظر افکار عمومی را به خود جلب کنند و برای مدتی هم که شده، ازسوی رسانه‌ها و افکار عمومی مورد توجه قرار بگیرند.»
تندرو‌ها اگر یار شاطر نیستند، بار خاطر نباشند
این عضو ارشد حزب اتحاد ملت در عین حال ابراز امیدواری کرد که این جریان تندرو با درنظر گرفتن شرایط حساس حاکم بر کشور و تجربه‌اندوزی از حوادث تلخ گذشته، از پافشاری بر این خواست نامعقول خود دست بکشند. او گفت: «امیدواریم شرایط کشور را درک کنند و خطرات بالفعل و بالقوه‌ای که جامعه را تهدید می‌کنند، درک کنند.»
درایتی در پایان تصریح کرد: «شخصاً امیدوارم که این جریان خاص با نگاهی متفاوت به مسائل بنگرند و باتوجه به این شرایط حساسی که در آن قرار داریم، اگر می‌توانند برای گره‌گشایی و رفع بخشی از این مشکلات و بحران‌ها گام بردارند و اگر هم نمی‌توانند باری از دوش ملت بردارند، زبان به کام بگیرند و شر بیشتری را برای جامعه نخرند؛ به قول معروف اگر نمی‌توانند یار شاطر باشند، دست‌کم به‌نحوی عمل کنند که بار خاطر هم نباشند!»
هشدار به تندرو‌ها با یادآوری تجربه دی‌ماه ۹۶
آن‌چه مسلم است هم‌اکنون بنابر مصوبه شورای‌عالی امنیت ملی، لایحه حجاب و جرم‌انگاری پوشش شهروندان و اساساً الزام جامعه به رعایت پوشش مطلوب حاکمیت، کاملاً از دستورکار خارج شده است. اقدامی که نه‌تنها پیش از فعال‌سازی مکانیسم ماشه، بلکه حتی پیش از آغاز جنگ ۱۲ روزه و جدی‌تر شدن احتمال وقوع جنگ دوباره در کشور رقم خورد. حال، اما در شرایطی چند نماینده مجلس و فعال سیاسی منتسب‌به منتهی‌الیه جناح راست بر الزام شهروندان به رعایت «حجاب اجباری» تاکید دارند که شرایط و حال و هوای جامعه، حتی از زمانی که شورای‌عالی امنیت ملی حکم به تعلیق مصوبه جرم‌انگاری پوشش ایرانیان داد هم وخیم‌تر است. در چنین شرایطی است که باید به این اصرار تندرو‌ها به دیده تردید نگریست؛ چه آن‌که آنها در گذشته نیز سابقه این را داشته‌اند که منافع ملی را قربانی منافع جناحی و حزبی خود کنند. حتماً از یادمان نرفته، حوادث تلخ دی‌ماه ۹۶ را که درنهایت به مرگ شماری از هم‌وطنانمان انجامید، اما در آغاز همین جریان تندرو بود که به رهبری احمد علم‌الهدی و با هدف ضربه زدن به دولت حسن روحانی، آن را کلید زد و تنها چند روز بعد، باتوجه به انباشت نارضایتی عمومی، عنان کار از دست برگزارکنندگان تجمع‌های اولیه خارج شد و اعتراضات مشهد به اعتراضاتی سراسری تبدیل شد که مخاطبش، نه دولت روحانی؛ بلکه مجموعه حاکمیت بود. در چنین شرایطی دست‌کم لازم است پیشاپیش به این جماعت هشدار داده شود تا اگر احیاناً این بار با پافشاری بر الزام شهروندان به رعایت «حجاب اجباری»، جرقه اعتراضات مردمی را مشتعل کردند، جای فرار و کتمان نداشته باشند!