پشت پرده خشک شدن دریاچه ارومیه

گوی خبر [1]-  فریبرز ناطقی الهی، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی در خصوص اینکه دریاچه ارومیه تقریبا بطور کامل خشک شده است، گفت: حدود پنجاه‌وپنج سال پیش بازدیدی از دریاچه ارومیه داشتم. در کنار بندر شرفخانه – یکی از بنادر مهم این دریاچه – آب حدود یک‌ونیم تا دو متر عمق داشت. یادم می‌آید که به داخل آب رفتم و آب تا بالای سرم بود. در طول این سال‌ها، بی‌رحمی و بی‌توجهی‌ای که نسبت به دریاچه صورت گرفته، فراتر از تصور است.

وی در ادامه افزود: به هر حال دریاچه در این وضعیت قرار دارد و عملاً تمام پروژه‌هایی که برای آن انجام شده، متأسفانه موفق نبوده یا نیمه‌کاره باقی مانده است، یا بودجه‌ها به‌طور صحیح استفاده نشده است. این مسائل باعث شده که خشکی عظیمی بر جای بماند که پر از نمک و مواد معدنی است و این مواد برای برخی از تولیدات امروزی بسیار حائز اهمیت هستند. حتی برخی به صراحت ادعا کرده‌اند که این دریاچه ممکن است به منظور مقاصد خاص، خشکانیده شده باشد. واقعاً نمی‌شود در مورد آن صحبت کرد، زیرا بی‌تدبیری‌های زیادی در مدیریت دریاچه وجود داشته است.

این استاد زلزله‌شناسی با بیان اینکه اکنون مسئله این است، ریزگرد‌هایی که از این دریاچه بلند می‌شود، در منطقه گسترده‌ای منتشر می‌شود، گفت: این دریاچه سطح وسیعی را پوشش می‌داد که بسیار زیاد بود و بسیاری از باغات و شهر‌ها در کنار آن قرار گرفته بودند. اگر این نمک و مواد معدنی که در آن وجود دارد، در منطقه پخش شود، همانطور که اخبار اخیر نشان می‌دهد، این روند در حال وقوع است؛ به طوری که تقریباً هر روز تصویری از یکی از شهر‌های همجوار منتشر می‌شود که نشان می‌دهد گرد و غبار نمک و مواد معدنی در فضای شهر‌ها پخش شده است.

به گفته وی این امر باعث خواهد شد که در آینده نه چندان دور، احتمالاً سرطان‌های غیرعادی و مشکلات تنفسی رخ دهد و عملاً خشکی بسیاری از کشاورزی‌های محدود پیش خواهد آمد. حقیقتاً نمی‌دانم آیا اکنون راهکاری برای این موضوع وجود دارد یا خیر. به هر حال دریاچه به سطحی رسیده که عملاً مانند یک حوض شده است.

ناطقی الهی اظهار داشت: تبدیل این وضعیت و رساندن آب به سطح منطقی که بتواند از پاشش ریزگرد‌ها جلوگیری کند، نمی‌دانم چگونه ممکن است. امیدوارم که در برنامه‌ریزی‌ها تدبیری اندیشیده شده باشد. در غرب کشور، که عموماً آب بهتری داشت و فرونشست کمتری را تجربه کرده، طبیعت بهتری وجود دارد و کشاورزی ما نیز متمرکز بود. اگر قرار باشد این روند ادامه پیدا کند، ما با یک بحران عجیب و غریب دیگری در غرب کشور مواجه خواهیم بود و نمی‌دانم آن زمان چگونه باید با این بحران مقابله کرد.

وی تصریح کرد: امیدوارم که مسئولان امر دقت لازم را داشته باشند. البته بحث و گفت‌و‌گو درباره دریاچه ارومیه سال‌هاست که ادامه دارد. حتی ژاپنی‌ها طرحی را پیشنهاد دادند و مبلغی را برای آن هزینه کردند، اما باید این موضوع در دستور کار و اولویت کشور قرار بگیرد. در غیر این صورت، پس از چند سال، ما یک منطقه حاصلخیز را از دست خواهیم داد و بیماری‌های گوناگون را در آن منطقه خواهیم پذیرفت؛ لذا این امر نیازمند توجه جدی است.

این استاد زلزله‌شناسی یادآوری کرد: اگر توجه لازم به آنها می‌شد، در همان لحظه که هشدار‌ها داده می‌شد، این مشکلات به وضعیت امروزی ناترازی تبدیل نمی‌گردید. ناترازی از همان جایی شروع می‌شود که ما به هشدار‌ها توجه نمی‌کنیم. سال‌هاست که ما می‌گوییم دریاچه ارومیه در حال خشک شدن است. اگر دقت نکنیم، خواهیم رسید به این نتیجه که ناترازی‌های بارندگی موجب این خشکی شده است.

ناطقی الهی با اشاره به اینکه اگر فرونشست در کشور در حال رخ دادن است، ما حداقل ۴۰ سال مکتوب هشدار داده‌ایم که این مسائل در حال وقوع است، خاطرنشان کرد: اگر آن زمان به این هشدار‌ها گوش می‌دادیم، امروز با چنین وضعیتی مواجه نبودیم. همین شرایط آب، برق، گاز و تمام این موارد، منشأشان همان هشدارهاست.

وی افزود: دانشگاهیان و افراد متخصص بیکار نیستند که فقط از صبح تا شب روی مسائل مربوطه تحقیق کنند. وقتی یک تحقیق به جایی می‌رسد که تبدیل به یک هشدار می‌شود، لازم است مسئولان امر به آن توجه کنند و نمی‌توانند بی‌توجه باشند، زیرا بی‌توجهی به این هشدارها، همین نتایج را به همراه خواهد داشت.

وی در پایان گفت: امروز ما با کمبود برق و آب مواجه هستیم و به زودی در زمینه گاز نیز با مشکلاتی رو‌به‌رو خواهیم شد. با توجه به رشد جمعیت کشور، قول می‌دهم که در زمستان با مشکلات جدی در تأمین گاز مواجه خواهیم بود. این ناترازی‌ها نتیجه‌عدم تدبیر در توجه به هشدار‌های افراد متخصص است. این موضوع هم در صنعت، اقتصاد و در سیاست صدق می‌کند. اکنون، علیرغم مشکلات عدیده‌ای که داریم، با دریاچه‌ای مواجه هستیم که عملاً به یک زمین لم‌یزرع تبدیل شده است.